De politieke waan van de dag voorbij met de cursus voor professionals ‘Van liberalisme tot populisme’

De tijd van de grote ideologieën lijkt voorbij. Klassieke partijen zijn aan het schuiven. Nieuwe partijen pikken verschillende elementen uit een veelheid aan stromingen en lijken zich weinig aan te trekken van klassieke links-rechts-tegenstellingen. Maar zijn ideologieën daarmee ook onbelangrijk geworden? Zeker niet. Daarom duikt de verdiepingscursus ‘Van Liberalisme tot populisme’ in de aard en herkomst van klassiek en recent politiek gedachtegoed.

Kennis van politieke ideologieën belangrijk bij duiding maatschappelijke kwesties

Hoogleraar Ido de Haan is een van de docenten van deze cursus en gespecialiseerd in de geschiedenis van interne politieke verhoudingen. De cursus is vooral zinvol voor professionals op het gebied van politiek, public affairs, journalistiek en beleidswerk. De Haan licht toe: “De Nederlandse samenleving worstelt met grote vraagstukken, denk aan het klimaat, epidemieën, oorlog, migratie en sociaal-economische ongelijkheid. De manier waarop we dergelijke kwesties interpreteren en welke oplossingen we zien: alles hangt nauw samen met ons ideologische perspectief.”

Politieke stromingen zijn veranderd, niet verdwenen

Het verdiepen in hedendaagse politieke ideologieën is belangrijk, maar het is wel een stuk ingewikkelder geworden. Ido de Haan: “In de vorige eeuw was het in grote lijnen wel duidelijk vanuit welk ideologisch perspectief mensen naar de samenleving keken. In de meeste Europese landen had je na de ondergang van het fascisme in 1945 drie grote stromingen: conservatieven, liberalen, socialisten, met soms wat nationale variaties.”

“Vanaf het eind van de twintigste eeuw zijn al die stromingen deels uiteengevallen, deels verdrongen door een veelheid van nieuwe partijen en bewegingen. Betekent dit nu dat er een eind is gekomen aan de ideologische politiek van de twintigste eeuw? Niet vanzelfsprekend: ook de nieuwe partijen hebben een ideologisch profiel, al ziet dat er misschien anders uit dan de ideologieën van de twintigste eeuw.”

De manier waarop we maatschappelijke kwesties interpreteren en welke oplossingen we zien: alles hangt nauw samen met ons ideologische perspectief.

Kennis van politieke ideologieën verdiepen

“Om te begrijpen waarom er zo verschillend wordt gereageerd op maatschappelijke kwesties, moeten we analyseren vanuit welk ideologisch perspectief daar naar gekeken wordt”, vult Christianne Smit aan. Smit is hoofddocent en onderzoeker bij Politieke Geschiedenis en een van de docenten voor de deze cursus. “We zoeken daarom een antwoord op drie cruciale vragen.”

“Ten eerste: waardoor is het traditionele ideologische landschap in verval geraakt? En dan: welke denkbeelden staan centraal in het ideologische profiel van populistische nieuwkomers en fascistische groepen? En ten slotte: hoe moeten we de ontwikkeling en impact van het schijnbare post-ideologische neoliberalisme van de middenpartijen duiden?”

Wetenschappelijk inzicht wordt vertaald naar de praktijk

“In de cursus gaan we met de deelnemers op zoek naar antwoorden op deze vragen. We doen dat aan de hand van de recente inzichten van historici, politicologen en filosofen. In een relatief kort tijdsbestek van vijf middagen geven we deelnemers handvatten waarmee ze zelf de ideologische grondslag van maatschappelijke kwesties kunnen analyseren. Ze leren zo te reflecteren op hun eigen professionele omgeving en daarmee te ontsnappen aan de waan van de dag.”

Ido de Haan is van mening dat geschiedenis, politieke theorie en filosofie ons juist in staat stellen door te dringen tot de kern van maatschappelijke kwesties: “Door deze historisch en politiek-filosofisch te analyseren is de kern sneller te vatten en te duiden. Daarom besteden we naast aandacht voor de historische theorie, steeds uitgebreid aandacht aan voorbeelden uit de eigen praktijk van de cursisten.”