“Wat je nu in de Frankrijk ziet gebeuren voelt als een déjà vu”

“Onvergeeflijk” en “niet uit te leggen”, zei de Franse president Emmanuel Macron over de dood van Nahel. De 17-jarige jongen werd vorige week in de Parijse voorstad Nanterre doodgeschoten door een politieagent. Het was het begin van vele protesten en rellen – gebeurtenissen die aanvoelen als een déjà vu, zegt universitair docent Conflictstudies Luuk Slooter, die jarenlang onderzoek deed naar geweld in voorstedelijk Frankrijk.

Déjà vu

De dood van Nahel past naadloos in een lange geschiedenis van politiegeweld in de Franse voorsteden, schrijft Slooter in een opiniestuk in de NRC (30 juni 2023). “Hoofdrolspeler Nahel heette in eerdere voorstellingen onder andere Théo (in 2017), Adama (in 2016), Moushin en Laramy (in 2007), Bouna en Zyed (in 2005), Thomas (in 1990). Na veertig jaar beloftes van vrijheid, gelijkheid en broederschap zijn raciale en territoriale breuklijnen nog springlevend in Frankrijk. De aaneenrijging van déjà vu’s, is naast de tragische dood van Nahel, óók onvergeeflijk en niet uit te leggen.”

Déjà vu’s, zegt Slooter ook in De Dag (2 juli 2023), omdat zich al veertig jaar telkens eenzelfde script lijkt af te draaien. Dit script heeft weliswaar verschillende varianten gekend, maar bevat telkens dezelfde drie ‘aktes’: het begint met een ‘incident’ die de vlam in de plan doet slaan en daarop volgt de uitbraak van collectieve woede. Uiteindelijk eindigt het met een akte waarin politieke beloften worden gedaan voor beterschap. Zonder de ‘geweldspektakels’ verslapt de aandacht in politiek en media echter en deze akte dooft vaak dan ook langzaam uit. “Het wachten is tot de volgende voorstelling van het voorstedelijke drama begint.”

Is er een oplossing?

Het geweld op straat verdwijnt weliswaar weer van de bühne, maar de onderliggende structuren blijven bestaan. “De crisis gaat ook over een zeer verstoorde relatie met de politie”, zegt Slooter tegen Nieuwsuur (30 juni 2023). Tijdens de gewelddadige confrontaties zien beide partijen zich bevestigd in hun stereotypen. “De politie zegt: ‘Zie je wel, die jongeren zijn tuig, steken alles in de fik en slaan de boel kort en klein’”, legt Slooter uit in het NOS Radio 1 Journaal (3 juli 2023). “De jongeren zeggen op hun beurt dat de politie discrimineert. Ze zien dat ook bevestigd door de dood van de 17-jarige jongen.”

“Dit gaat niet alleen over Nahel”, vertelt Slooter in Trouw (2 juli 2023). “Frankrijk heeft een groter probleem.” Ondanks politieke plannen en miljoeneninvesteringen lukt het Frankrijk niet om de structurele discriminatie op basis van kleur én voorstedelijke postcode echt aan te pakken. Volgens Slooter wordt een oplossing tot nu toe te veel aan één kant gezocht. “Nu wordt er bijvoorbeeld geïnvesteerd in nieuwe gebouwen in de banlieues, maar daarmee zeg je: het probleem ligt bij jullie. Er moet ook iets veranderen bij de gewone Parijzenaar, die geen jongere met een voorstedelijke postcode wil aannemen of stereotiepe ideeën heeft over mensen die er vandaan komen.”