Jos van Berkum over taal en emotie

Hoe hangen taal en (on)bewuste emoties met elkaar samen? En hoe kunnen we onderzoek daarnaar gebruiken bij het omgaan met conflicten? Prof. dr. Jos van Berkum (Talen, Literatuur en Communicatie) werd geïnterviewd in het Tijdschrift voor Conflicthantering om deze en andere vragen te beantwoorden.

Gevoel of emotie?

In het dagelijks leven worden emotie en gevoel vaak door elkaar gebruikt, maar dat klopt niet helemaal met de werkelijkheid. "Een emotie is een toestand waarin je met een relatief reflexmatig pakketje, met daarin motivationele, cognitieve, fysiologische en gedragsmatige ‘acties’, reageert op iets wat op een bepaalde manier aan je belangen raakt," legt Van Berkum uit. Een groot deel van elke emotie speelt zich 'achter de schermen' af. Het deel van de emotie dat we bewust ervaren noemen we een gevoel.

Hoe taal emotie opwekt

Van Berkum onderzoekt de relatie tussen taal en emotie, onder andere door de breinactiviteit van mensen te meten terwijl ze teksten lezen waar ze het niet mee eens zijn. "Hoe taal emotie opwekt is nog niet zo simpel," vertelt Van Berkum. De gemeten reacties kunnen door allerlei factoren veroorzaakt worden, zoals losse woorden, wat er gezegd wordt, hoe iets gezegd wordt, wat er bedoeld wordt en de gedachten die de luisteraar daarover heeft. In de toekomst zou het inzicht dat taal vele lagen heeft praktisch kunnen worden toegepast in conflictbeslechting.