Hoe goed voorspelt de techniek de begrijpelijkheid van teksten?
Taaltechnologie
Kun je met de computer voorspellen of lezers een tekst zullen begrijpen? Kunnen computers handige tips geven om je tekst te verbeteren? Taaltechnologen en taalwetenschappers werken al enkele jaren aan zulke instrumenten. De vraag is: zeggen die instrumenten inderdaad iets over de begrijpelijkheid van een tekst? Hoogleraar tekstontwerp en communicatie prof. dr. Leo Lentz vergeleek de werking van zeven instrumenten door ze allemaal dezelfde tekst voor te leggen.
Onenigheid
Hij concludeert dat de zeven tools het oneens zijn over de vraag wat de moeilijke woorden en zinnen zijn in een proeftekst. Hoewel dit een beperkte steekproef is, lijkt het een toevalstreffer welke woorden en zinnen er uitgekozen worden om te verbeteren. Lentz: “De tools zijn het iets beter eens over het niveau dat zij toeschrijven aan de proeftekst, hoewel ze verschillende schalen gebruiken. Sommige tools bieden suggesties voor verbetering. Die slaan erg vaak de plank mis. Op dit punt valt nog bijzonder veel winst te boeken.”
Onverantwoorde uitspraken
Veel tools gebruiken het Europees Referentiekader voor de Talen als basis voor een niveaubepaling van de teksten, maar dat kader is ontwikkeld voor sprekers van een vreemde taal en niet voor de moeilijkheidsgraad van teksten. Dit maakt de claim dat een bepaald percentage lezers de tekst zal begrijpen onverantwoord: "In de eerste plaats omdat er een verkeerd idee van begrijpen aan ten grondslag ligt. Voor begrip van een tekst heeft een lezer meer nodig dan wat de tools meten. Ten tweede is er onvoldoende serieus onderzoek waaruit blijkt dat teksten met een bepaalde score door een bepaald percentage volwassen lezers wordt begrepen. Ten derde bevat elke tekst zelf allerlei elementen, waardoor variatie binnen de tekst zelf ontstaat. De meeste tools lijken meer op de leesbaarheid gericht dan op het begrijpen van de tekst." Lentz merkt op dat met nadere samenwerking tussen de makers van de tools gezamelijke vooruitgang kan worden geboekt, en dat blijkt dus nog hard nodig.