Genocide-expert Iva Vukušić over de genocidezaak tegen Israël

Eind 2023 spande Zuid-Afrika bij het Internationaal Gerechtshof in Den Haag een zaak aan tegen Israël. Israël zou genocide plegen op de Palestijnse bevolking, aldus Zuid-Afrika. Onlangs deed het hof een tussentijdse uitspraak. Genocideonderzoeker Iva Vukušić sprak over de zaak en uitspraak met onder andere The Guardian en het RTL Nieuws.

Tussentijdse uitspraak van het Internationaal Gerechtshof

In het tussentijdse vonnis eist het Internationaal Gerechtshof dat Israël genocide moet voorkomen. Het land moet bovendien meer doen om slachtoffers in Gaza te voorkomen, humanitaire hulp toelaten en het mag mogelijk belastend bewijsmateriaal niet vernietigen. Binnen een maand moet Israël verslag doen van de genomen maatregelen en vorderingen hiervan. Hamas moet op zijn beurt alle gijzelaars vrijlaten.

Israël heeft eerder echter al laten weten geen waarde te hechten aan de uitspraak van het Internationaal Gerechtshof. Toch kan het vonnis diplomatiek gezien gewicht in de schaal leggen, legt Vukušić uit bij het RTL Nieuws (26 januari 2024). “Landen die Israël steunen, zoals Nederland en de VS, komen in een moeilijke situatie.” Als zij de uitspraak eveneens naast zich neerleggen, geven ze het signaal af de autoriteit van het hof niet erkennen.

Waarom is genocide zo moeilijk te bewijzen?

“Met meer dan 21.000 doden in Gaza, is het volgens Zuid-Afrika tijd om een gerechtshof te laten uitzoeken wat er aan de hand is”, zei Vukušić in The Guardian (29 december 2023). Ze stelde dat Zuid-Afrika de aanklacht kon indienen op basis van het internationaal ondertekende Genocideverdrag. “Staten hebben wereldwijd niet veel plaatsen om ‘naartoe’ te gaan in dit soort situaties, zeker nu de [VN] Veiligheidsraad zo gepolariseerd en disfunctioneel is.”

Op het moment van de tussentijdse uitspraak, eind januari, staat het dodental onder de Palestijnen in Gaza op meer dan 25.000. Daarmee is genocide echter nog niet bewezen, zegt Vukušić bij het RTL Nieuws (26 januari 2024). “Hoe verschrikkelijk het ook is, grote aantallen burgerslachtoffers in een oorlog is niet per definitie in strijd met oorlogsrecht.” De definitie van genocide is zeer technisch, legt ze uit. “Cruciaal onderdeel daarvan is dat bewezen moet worden dat Israël de intentie heeft om het Palestijnse volk te vernietigen.” Zuid-Afrika moet dat nu proberen te bewijzen.

Israël ontkent stellig schuldig te zijn aan genocide en beroept zich op het recht op zelfverdediging. Ter onderbouwing deelt het documenten met onder andere interne communicatie van het leger met het Internationaal Gerechtshof. “Maar militaire leiders zijn niet dom,” zegt Vukušić, “ze zullen geen criminele orders opschrijven in documenten waarvan ze weten dat die in het archief belanden.” Met de uitspraak van het gerechtshof is het vernietigen van belastend bewijs nu uitdrukkelijk verboden.

Onderzoekt het Internationaal Gerechtshof ook oorlogs(mis)daden van Hamas?

Sinds maart 2021 doet de aanklager van het Internationaal Strafhof, eveneens in Den Haag, strafrechtelijk onderzoek naar de internationale misdrijven in Israël en de Palestijnse Gebieden. Hoewel leden van Hamas in de toekomst mogelijk veroordeeld kunnen worden voor oorlogsmisdaden, misdaden tegen de mensheid en genocide, is dat op dit moment niet het geval.

Zuid-Afrika heeft echter een zaak aangespannen bij het Internationaaal Gerechtshof, dat zich uitsluitend over rechtsgeschillen tussen staten buigt. “Het is goed om te benadrukken dat wat Hamas gedaan heeft op 7 oktober een misdaad en wreedheid is en dat het illegaal is om burgers te gijzelen”, zegt Vukušić. “Maar het Genocideverdrag gaat over de staten die dit verdrag ondertekend hebben, en Hamas is geen staat.”