Datapraktijken vragen om verantwoordelijkheid

Afgelopen week verscheen een interview met dr. Mirko Schaefer (medeoprichter en projectleider van de Utrecht Data School) in Lokaal, het magazine van de Vereniging Vlaamse Steden en Gemeenten. Het interview vond plaats in het kader van de inspiratiedag ‘Data in lokaal bestuur’, dat de vereniging eerder dit jaar organiseerde.

Het idee dat data altijd neutraal zijn, is een misvatting. Bij het verzamelen en verwerken van data worden namelijk keuzes gemaakt: “Iemand heeft beslist om bepaalde data te verzamelen en te bewaren en andere niet. Er zit een politieke en ethische component aan vast”, aldus Schaefer in Lokaal. Algoritmes, die data verwerken en op bepaalde wijze ordenen, worden geprogrammeerd op basis van vragen die men aan de dataset stelt. Ze zorgen voor veel nieuwe mogelijkheden, maar “we moeten wel beseffen dat ze politieke verantwoordelijkheid vragen, dat we begrip moeten ontwikkelen over hoe datapraktijken of algoritmes werken, hoe een dataset in elkaar zit”.

ethische en politieke aspecten

"Een dataproject opstarten is een politieke beslissing: wat is het probleem en hoe kan een dataproject ons helpen om het op te lossen?"

Het is dan ook belangrijk dat bedrijven, gemeenten en organisaties rekening houden met de politieke en ethische aspecten die aan dataverzameling en -verwerking verbonden zijn: “Ook burgemeesters, wethouders, raden moeten op dat punt veel competenter worden. Het is noodzakelijk dat ze basiskennis hebben van digitale en ethische vaardigheden. Een dataproject opstarten is een politieke beslissing: wat is het probleem en hoe kan een dataproject ons helpen om het op te lossen?”, aldus Schaefer.

utrecht data school

De Utrecht Data School helpt gemeenten en bedrijven met bewustwording en ethische valkuilen bij dataprojecten. Onder andere workshops moeten ervoor zorgen dat zowel dataspecialisten als beleidsmakers meer gaan samenwerken, zodat beslissingsprocessen die ten grondslag liggen aan de programmering van algoritmes bewuster kunnen verlopen. Daarvoor is de Utrecht Data Ethics Decision Aid ontwikkeld, een impact assessment voor ethische valkuilen in dataprojecten.

mirko schaefer

Mirko Schaefer is mediawetenschapper en tevens verbonden aan Institutions for Open Societies, een interdisciplinair onderzoeksgebied van de Universiteit Utrecht gericht op de ontwikkeling en uitbouw van gezonde open samenlevingen, waar dan ook ter wereld. Daarnaast is Schaefer een van coördinatoren van het focusgebied Governing the Digital Society.