‘Ik ben voor gelijke kansen voor iedereen’

Sinds 1 september 2022 is Joyce Sylvester Academic Fellow van de faculteit Recht, Economie, Bestuur en Organisatie. Sylvester is een gerenommeerd bestuurder. Zij werd onlangs benoemd als voorzitter van de Staatscommissie tegen Discriminatie en Racisme en is daarnaast voorgedragen als dijkgraaf Amstel Gooi en Vecht. Als Academic Fellow zal zij onderwijs en onderzoek van de faculteit gaan versterken, onder andere door gastcolleges, begeleiding van studenten en door samen te werken met onderzoekers op het gebied van lokale democratie, burgerparticipatie, inclusie en democratische innovatie. Sylvester heeft een duidelijke missie: Gelijke kansen voor iedereen, ongeacht waar je wieg heeft gestaan. Dat vind ik heel belangrijk, dat is waar ik aan werk.

Eigenlijk zou ieder mens wel vier of vijf levens nodig hebben om alles wat je graag wil, te realiseren, zegt Joyce Sylvester. We spreken elkaar halverwege een ochtend in september waarop ze kennis maakt met de medewerkers van het departement Bestuurs- en Organisatiewetenschap (USBO) met wie ze, onder anderen, gaat samenwerken.

Ik ben richting overheid en politiek gegaan maar ook gepromoveerd en ben altijd gastcolleges blijven geven aan universiteiten. Wat is daar het leuke aan? Ik kan heel duidelijk een koppeling maken met de praktijk. Ik bespreek na afloop van praktijkopdrachten altijd met de studenten hoe het in het echt gegaan is. Dat is natuurlijk ook mijn kracht; dat ik weet wat er achter de schermen, achter de gordijnen van de eerste kamer en achter de gesloten deuren van het college van B & W in de gemeenten gebeurt.

Als Academic Fellow van de faculteit Recht, Economie, Bestuur en Organisatie ga ik het onderwijs en onderzoek versterken rond het thema van de lokale democratie, burgerparticipatie, inclusie en democratische innovatie. Dat betekent onder andere: colleges geven, studenten begeleiden bij hun onderzoek en ze mogelijk ook introduceren bij de Staatscommissie, daar te koppelen aan het werk van de commissie.

Het openbaar bestuur moet een afspiegeling van de samenleving zijn.

Je hebt heel veel ervaring in de praktijk van het openbaar bestuur. Heb je een missie?

Wat ik wil bereiken, ook in de Staatscommissie die wetenschappelijk onderzoek doet naar discriminatie en racisme: ik wil heel graag gelijke kansen voor iedereen, ongeacht waar je wieg heeft gestaan. Dat vind ik heel belangrijk, dat is waar ik aan werk. Ik kan heel slecht tegen onrecht en ik vind het belangrijk om daar zelf een steentje aan bij te dragen. Ook door zelf zichtbaar te zijn. Waardoor mensen zeggen: “het kan dus toch, een vrouw met een donkere huidskleur die dat werk gewoon doet, dat is eigenlijk heel normaal. Waarom dacht ik eigenlijk dat het niet zo was?”

Over mijn ervaringen in het openbaar bestuur heb ik een autobiografie geschreven, met de titel Bent ú de burgemeester? Dat werd mij namelijk heel vaak gevraagd door mensen. Zo’n ambtsketen om de nek van een vrouw, een vrouw van kleur – dat konden mensen maar moeilijk geloven.

Ik ben getriggered door de samenleving en hoe de rechtstaat functioneert. Wat doen onderwerpen als discriminatie en racisme in de samenleving? Hoe zou die eruitzien als iedereen mee kan doen? Ik ben dus ook een groot voorstander van diversiteit in het openbaar bestuur: man, vrouw, mensen met een beperking, vertegenwoordiging van LHBTIQ+ Volgens mij moet het openbaar bestuur een afspiegeling zijn van de samenleving. En dat zou je op een universiteit eigenlijk ook moeten willen zien. Onder docenten, onder studenten, een afspiegeling van de samenleving. Uiteindelijk moet het voor mij allemaal terecht komen bij het bestrijden van kansenongelijkheid.

Kun je iets vertellen over de Staatscommissie tegen Discriminatie en Racisme, waarvan je voorzitter bent?

De staatscommissie is ingesteld door de regering en gaat op een wetenschappelijke manier onderzoeken wat in een aantal sectoren (zorg, onderwijs, woningmarkt, uitvoeringsorganisaties etc.) de stand van de discriminatie is. Maar denk bijvoorbeeld ook aan de sport; laatst was er weer racistisch gejoel, apengeluiden vanaf de tribunes – waarom doen mensen dat? Wat doet dat in de samenleving als je zo naar elkaar kijkt? Het is een fascinerend onderwerp. We gaan niet meer opnieuw onderzoek doen, maar het bestaand onderzoek inventariseren en kijken hoe we daar aanbevelingen op kunnen doen. En: kijken naar de wetgeving. Welke discriminerende factoren zitten er al in de wetgeving? Dat is heel belangrijk.

Ik heb voor die commissie een aantal prominente wetenschappers gevraagd, onder andere Janneke Gerards en Patrizia Zanoni van deze faculteit van de Universiteit Utrecht. Janneke Gerards ken ik al uit de tijd dat ik voorzitter was van de commissie die onderzoek deed naar het AOW-tekort van Nederlanders van Surinaamse afkomst. En we gaan er dus nog studenten bij betrekken, die hebben we hard nodig. Ik kan me voorstellen dat we bijvoorbeeld een student aantrekken die gaat bekijken wat er ondertussen al niet verschenen is op het gebied van de discriminatie en racisme en de woningmarkt.

Je gaat dit combineren met een baan als dijkgraaf, heel bijzonder

Dat is de oudste functie in het openbaar bestuur. Dijkgraven waren vroeger waterspecialisten, maar tegenwoordig is het ook van belang dat zoveel mogelijk mensen betrokken worden en bijvoorbeeld aan de waterschapsverkiezingen deelnemen. Het instituut waterschap is in de samenleving nauwelijks bekend. Daarom ben ik benaderd; vanwege mijn affiniteit met burgers, het organiseren van verkiezingen, zorgen dat het op allerlei plaatsen landt. De positie van dijkgraaf vraagt om bestuurlijke handigheid, zeker met de klimaatproblematiek die we hebben. Burgers erbij betrekken, draagvlak en diversiteit creëren. Daarnaast heb ik natuurlijk kennis en ervaring over hoe het reilt en zeilt in Den Haag. Ik vond het ook heel interessant omdat ik als burgemeester heb gewerkt, in de Eerste Kamer. Het waterschap is weer een andere bestuurslaag. Ik kijk ernaar uit.

Het is een hele moeilijke afweging om ervoor te zorgen dat je voor de problemen van de toekomst hier en nu beslissingen neemt.

Je gaat je als Academic Fellow dus bezighouden met lokale democratie, burgerparticipatie, inclusie en democratische innovatie. Het betrekken van burgers bij het openbaar bestuur lijkt ook een rode draad te zijn in je werk. Hoe kijk je naar de relatie tussen burgers en overheid?

Het is op dit moment heel spannend, zegt Joyce Sylvester. We hebben te maken met grote issues; het klimaat natuurlijk maar mensen moeten ook heel lang wachten op een huis, we hebben een crisis in de opvang van asielzoekers – dat maakt de relatie heel spannend. Ik merk dat aan de kant van de overheid heel erg gezocht wordt naar hoe deze problemen te tacklen. De overheid moet met oplossingen komen die ook draagvlak hebben bij de burgers die nu leven. Dat maakt het best ingewikkeld. Die relatie is spannend en vraagt om onderhoud.

Om een concreet voorbeeld te geven; toen ik waarnemend burgemeester in Naarden was, waren ook daar waren te weinig huizen. De wethouder komt dan met een plan, gaat met ontwikkelaars spreken. Dan komt er een locatie, en een wijziging van het bestemmingsplan. Maar vervolgens wil niemand dat er in zijn of haar buurt wordt gebouwd! Toch willen mensen wel dat hun kinderen ergens kunnen wonen. Ziedaar het probleem waarmee bestuurders te maken krijgen. Zet je door, dan kom je in het riool van Twitter terecht of je wordt bedreigd. Zet je niet door, dan wordt je over een aantal jaar verweten dat je niet gezorgd hebt voor voorzieningen. Het is een hele moeilijke afweging om ervoor te zorgen dat je voor de problemen van de toekomst hier en nu beslissingen neemt.

Mensen willen wel klagen over het probleem maar niet meewerken aan de oplossing?

Ik heb pas een column geschreven in het AD, waarin ik zeg: ‘Regeren met vingers in je oren gaat niet’. Mensen zijn slim en begrijpen echt wel dat we zo niet door kunnen gaan. In mijn ogen kun je niet iedereen meenemen maar je moet wel naar de mensen luisteren en hen betrekken bij de afweging die worden gemaakt. En gehoord de discussie valt er dan op een geven moment een beslissing.

Om nog een voorbeeld te geven: ik was in de Eerste kamer trekker van de afschaffing van de pelshouderij in Nederland. Dan heb je het echt over een proces van jaren. Ik ben twaalf jaar senator geweest; toen ik erin kwam, stond het op de agenda, toen ik eruit ging, was het eindelijk het voorstel om af te schaffen behandeld. Stapje voor stapje hebben we gezegd; dit willen we in Nederland niet meer. Je begint met het aankondigen: let op, er komt gewijzigd beleid aan; gaat u wat anders doen. Sommigen zeggen dan: dat is interessant; ik ga een camping beginnen of een kaasmakerij. Dat zijn de first movers. Maar je hebt ook mensen die niet bewegen. Die komen er dan na tien jaar achter dat de overheid de wetgeving wel degelijk aan gaat scherpen. Dat kleine groepje moet dan stoppen…en komt in protest. En dat terwijl de overheid al jarenlang heel zorgvuldig bezig is geweest, in mijn opvatting. Dat zijn interessante zaken om te bestuderen en te bespreken.

Er is nog veel te doen. Je sprak ook al even over ‘het riool van Twitter’. Op sociale media is de toon soms behoorlijk discriminerend en racistisch? Vind je dat niet deprimerend?

O ik vind het juist fijn. Weet je waarom? Ik vind het fijn dat mensen laten zien hoe ze over de dingen denken. Dat is soms schokkend, maar dan weten we het wel. Ik had onlangs een column geschreven in het AD, met als titel: ‘Het wordt tijd voor een boer aan het roer; kom onder die steen vandaan, vrouwelijke agenten, zwarte rechters, de tijden zijn veranderd’. Als je dan die reacties daaronder leest… zegt Joyce Sylvester lachend, dan denk ik: nou, zo kan je er ook over denken. Ik wil graag weten wat voor vlees ik in de kuip heb, geef het mij maar liever rauw.

Ik heb misschien ook een dikke huid. Maar kwetsend is het wel. Ik heb mensen gehad die zeiden: “voor mij bent u een aap.” Dan is het voor mij heel duidelijk. Dan denk; daar hoef ik verder geen energie meer in te steken. Die mensen heb ik opgegeven. Gelukkig discrimineert het merendeel van de mensen niet. Met mensen die ook de verbinding zoeken, nieuwsgierig zijn en die met elkaar willen onderzoeken en uitzoeken, wil ik me bezighouden. En mijn steentje bijdragen.