Van nut naar zin: het belang van geesteswetenschap op school

Annet Goudriaan en Wendela de Raat ontwikkelden een geesteswetenschappelijke collegeweek op het Leidsche Rijn College om de emancipatie van alfavakken te stimuleren. Samen schreven zij onderstaand artikel over het proces.

Een maatschappelijk probleem

Sinds 2010 is het aantal studenten Nederlands gehalveerd. Inmiddels zijn het er zo weinig dat het ook een maatschappelijk probleem genoemd kan worden (Marc van Oostendorp, Neerlandistiek.nl sep. 2018). Niet alleen leidt dit tot een zorgwekkend tekort aan academisch opgeleide docenten Nederlands. Daarnaast is het een onmiskenbaar signaal van het nuttigheidsdenken dat onze samenleving lijkt te beheersen. Op school wordt deze trend zichtbaar in het teruglopende aantal leerlingen dat voor een M-profiel kiest en de mogelijke oorzaken daarvoor. Wij noemen hier kort: studiekeuzemogelijkheden, baangarantie en – bijvoorbeeld – de kloof tussen het schoolvak Nederlands en de bachelor Nederlandse taal en cultuur.

Bezorgd over deze ontwikkeling en met name over het ontbreken van de w uit het vwo bij de alfavakken, stelden we ons op het Leidsche Rijn College in Utrecht de volgende vraag: hoe maken we de wetenschappelijke kant van de alfavakken weer zichtbaar voor onze leerlingen? Er zijn inmiddels mooie vakspecifieke initiatieven zoals LitLab, maar een bredere aanpak ontbreekt nog. Met een geesteswetenschappelijke collegeweek voor leerlingen uit 5-vwo hopen we een eerste stap te zetten in de emancipatie van alle alfavakken.

Onderzoek als serieuze optie

5-vwo is een belangrijk jaar voor leerlingen. De oriëntatie op studie en beroep wordt serieus en aan de hand van het programma loopbaanoriëntatie en begeleiding (LOB) gaan leerlingen op zoek naar een studie die bij hen past. Leerlingen kunnen bovendien kennismaken met natuurwetenschappelijk onderzoek via initiatieven als U-talent. Hoewel een voorzichtige start is gemaakt met U-talent alfa, staat dit programma nog in de kinderschoenen. Kortom: het is voor leerlingen nog lastig om kennis te maken met geesteswetenschappelijk onderzoek en dat als een serieuze optie te zien.

Met een geesteswetenschappelijke collegeweek willen we leerlingen hiertoe alsnog de mogelijkheid bieden. Tijdens deze week maken leerlingen kennis met het specifieke onderzoeksdomein van de geesteswetenschappen en haar methodieken middels hoorcolleges, werkgroepen en een bezoek aan de universiteitsbibliotheek.

Het programma

Dankzij ruimhartige medewerking van onze schoolleiding en een goede samenwerking met de Universiteit Utrecht is het gelukt om de week een prominente plek geven in het drukke schoolprogramma. De leerlingen volgen tijdens deze week geen reguliere lessen.

Na een algemeen hoorcollege over geesteswetenschappelijk onderzoek – en waarin dit verschilt van natuurwetenschappelijk onderzoek – maken leerlingen een keuze uit een aantal werkcolleges over actueel onderzoek. Zo zijn er colleges over de elementenleer van de Griekse medicus en wijsgeer Galenus, over ethische implicaties van recente technologische ontwikkelingen, of over de dystopische roman Concept M van Aafke Romeijn, die ons aan het denken zet over solidariteit in de hedendaagse samenleving. De voorbereiding bestaat uit een workshop bronnenonderzoek op de UB, het lezen van (korte) wetenschappelijke artikelen en het bedenken van een vraag. Aan het einde van de week reflecteren leerlingen tijdens een posterpresentatie op alles wat ze tijdens deze week geleerd hebben. Over zichzelf en over wat de geesteswetenschappen ons te bieden hebben.

Annet Goudriaan is docent Engels aan het Leidsche Rijn College. Daarnaast heeft zij filosofie gestudeerd en werkt – in het kader van de NWO-promotiebeurs voor leraren – aan een proefschrift over de relatie tussen taal en ervaring in het denken van G.W.F. Hegel.

Wendela de Raat is docent Nederlands aan het Leidsche Rijn College. Met regelmaat geeft zij colleges als universitair docent bij het departement Moderne Letterkunde (UU). 

Annet Goudriaan en Wendela de Raat coördineren samen de promotie van de alfavakken op hun school.