Blog: Nederland is op zijn plek in de EU en moet daarin blijven

"Wees eerlijk over het belang van de EU voor Nederland, die in essentie vrede, veiligheid en welvaart brengt. Hier ligt een taak voor alle politici, van links tot rechts", schrijft masterstudent Europees recht Tom Ornek. Hij is ook studentassistent bij RENFORCE: het Utrecht Centre for Regulation and Enforcement in Europe van de Universiteit Utrecht.

Wekenlang keerde Nederland traditiegetrouw naar binnen toe, met een focus op binnenlandse verkiezingsthema’s als zorg, wonen en bestaanszekerheid. Nu de verkiezingen zijn geweest, gaan onze nationale oogkleppen weer af en kruipt ook de Nederlandse politiek langzaam uit zijn schulp. Wat valt er te zien, over de landsgrenzen heen kijkend? De aan Poetin loyale Hongaarse President Orbán feliciteerde Wilders meteen met zijn electorale winst en ook de Russische staatstelevisie toonde publiekelijk haar voldoening. Waarom deze blijdschap? Omdat Wilders’ PVV uit de Europese Unie (EU) wil stappen, pleit voor een bindend referendum over een ‘Nexit’ en de steun aan Oekraïne per direct wil stoppen, volgens zijn verkiezingsprogramma. De Europese Commissie nam de dreiging zo serieus dat zij een dag later al meldde dat zij ‘’op de sterke deelname van NL, als stichtend lid, in de EU rekent.’’

Vredesproject

2,3 miljoen Nederlanders stemden voor een vertrek van Nederland uit de EU. Politici hebben klaarblijkelijk, al dan niet onbewust, het belang van de EU voor Nederland overduidelijk niet (goed) overgebracht. Want waarom zitten we eigenlijk in de EU? De essentie en toegevoegde waarde van de EU lijken massaal vergeten te zijn: vrede, veiligheid en welvaart. Hoog tijd dus voor een Nederlandse herwaardering van de EU.

In de eerste plaats biedt de EU, begonnen als vredesproject na de Tweede Wereldoorlog, al 75 jaar stabiliteit op ons continent. Deze vrede lijkt vanzelfsprekend voor de naoorlogse generaties, maar de actuele geopolitieke realiteit met het agressieve Rusland, assertieve China en onberekenbare Amerika is een blijvende uitdaging voor ons. De wereldorde is zodanig veranderd, dat deze geen orde meer te noemen is. In een wereld waarin internationale machtsverhoudingen verschuiven, is samenwerking binnen de EU cruciaal om niet een speelbal te worden van deze krachten. Nederlanders willen Europese waarden als vrijheid, gelijkheid, democratie en mensenrechten koesteren. Daarom moet Nederland, als medeoprichter, de raison d’être van de EU niet vergeten: vrede brengen en veiligheid waarborgen.

Wilders suggereert een Noorwegen-achtige relatie met de EU: geen EU lid, wel economische samenwerking, maar onderzoek toont aan dat lidmaatschap economisch gunstiger is.

De rechts-populistische hoek bekritiseert de EU vaak economisch, wijzend op de Nederlandse lidmaatschapskosten die hoger zijn dan ontvangen subsidies. Inderdaad, in 2021 was Nederland een nettobetaler van 4,1 miljard euro, volgens de Algemene Rekenkamer. Vergeet de impact van de interne markt van de EU echter niet. Nederland profiteert als open economie enorm van grenzeloze handel tussen EU-landen. Volgens het CPB ligt het Nederlandse bbp structureel 3,1% hoger door EU-handelsvoordelen. De Duitse denktank Bertelsmann Stiftung schatte in 2019 dat de interne markt Nederland jaarlijks 1500 euro per inwoner oplevert. Wilders suggereert een Noorwegen-achtige relatie met de EU (geen EU lid, wel economische samenwerking), maar Duits onderzoek toont aan dat lidmaatschap economisch gunstiger zou zijn voor Noorwegen. Noorwegen heeft daarnaast geen zeggenschap over nieuwe regelgeving. Het Verenigd Koninkrijk heeft dat wel, maar na de Brexit in 2020 verminderde het VK’s bbp met maximaal 6% en verlaagden investeringen met 11%. Geen aantrekkelijke optie.

Europees parlement wordt direct gekozen door burgers

Een ander kritiekpunt uit de PVV-hoek is dat ‘Brussel over ons bepaalt’ en ‘ondemocratisch’ zou zijn. Houdt dit argument dan wel stand? Dat Brussel dicteert is allesbehalve waar. Nederlandse ministers, indirect door onszelf gekozen, tekenen zelf elke wet aangenomen op Europees niveau. Daarnaast wordt het Europees Parlement om de vijf jaar (juni 2024 weer) zelfs direct gekozen door alle EU burgers. Brussel bepaalt dus niet op eigen houtje of in eigen belang, dat doen wij zelf en voor onszelf.

Waar de discussie wél over zou moeten gaan, is de mate van Europese samenwerking. Zo pleiten links-progressieve partijen voor meer klimaatregelen, terwijl rechts-conservatieve partijen er minder willen. In tegenstelling willen rechts-conservatieve partijen striktere asielmaatregelen, terwijl links-progressieve partijen er juist minder willen. Verschillende meningen over integratiediepte zijn prima; dit debat voeren is zelfs constructief.

Het systeem wérkt. Soms traag. Maar het werkt.

Verleg de focus van het EU debat dan ook op de mate van samenwerking en niet op het bestaan ervan (‘Nexit’). Wees eerlijk over het belang van de EU voor Nederland, die in essentie vrede, veiligheid en welvaart brengt. Hier ligt een taak voor alle politici, van links tot rechts. Populistische partijen moeten stoppen met de onterechte bangmakerij en blame-game in de richting van Brussel. Tegelijkertijd dienen gevestigde middenpartijen de toegevoegde waarde van de EU beter uit te leggen. Zoals huidig President van het Europese Hof van Justitie Koen Lenaerts zei over de EU: ‘‘het systeem wérkt. Soms traag. Maar het werkt.’’ Spreek het anti-EU geluid daarom meer tegen, durf pal achter de EU te staan en verdedig deze actief.