Wereld Vluchtelingendag: wie zijn de immigrantenjongeren in ons land?

In 2018 vroegen 1225 minderjarigen asiel aan in Nederland. Hoe vergaat het hen en wat houdt ze bezig? “Er wordt veel gezegd over vluchtelingenjongeren maar er wordt nauwelijks met ze gesproken of naar ze geluisterd”, vindt dr. Koen Leurs (Media en Cultuur). In zijn onderzoek probeert hij deze jongeren een stem te geven, door hun smart phone en social media gebruik als vertrekpunt te nemen: wat documenteren en delen deze jongeren? Wie zijn het en wat is hun verhaal?

Twee werelden

‘Broekzakarchieven’ noemt Leurs de smart phones. Het zijn archieven waarin de roerige jaren van de jongeren gedocumenteerd zijn. Deze inkijk in hun leven geeft verhalen voorbij de stereotype beelden die wij kennen. De berichtgeving over een land als Syrië is vaak oppervlakkig, alsof het een land is zonder geschiedenis, ontwikkeling en cultuur. Men was dikwijls verbaasd dat de vluchtelingen hier aankwamen met smart phones.
Een kijkje in de broekzakarchieven van vluchtelingenjongeren biedt nuance. Een belangrijke bevinding van Leurs is dat de jongeren meerdere werelden verenigen in hun alledaagse leven. Zo hebben velen twee online profielen. Eén om aan te sluiten bij Nederlandse vrienden en één profiel voor familie en andere achterblijvers in het land van herkomst. Het verschil zit hem in de dagelijkse dingen hier; vrolijke selfies; foto’s van eten, tegenover bereikbaar zijn voor familie in noodsituaties.

Verwachtingen 

“De telefoon fungeert als een levenslijn naar familie en achterblijvers in levensgevaarlijke gebieden. Maar er kan ook gebeld worden door de Gemeente over huisvesting”, legt Leurs uit. Kortom, een statushouder kan om hele andere redenen constant met zijn telefoon in de weer zijn dan een onbezorgde andere jongere.
Meer weten over de situatie helpt in het scheppen van de juiste verwachtingen, vanuit statushouders maar ook lokale overheden, sociaal werkers en de maatschappij. “Door niet alleen de verwachting te hebben dat ze de Nederlandse taal en culturele omgangsvormen snel meester moeten zijn, maar ook te herkennen dat ze mogelijk traumatische ervaringen verwerken en met hun hoofd ook bij beschietingen van hun familie zijn, kan begrip en beleid versterkt worden.”

Mediawijsheid

Op verzoek van Ithaka Internationale Schakelklassen werkt Koen samen met Sanne Sprenger, Hemmo Bruinenberg en Ena Omerovic in het project Mediawijsheid door media maken: een sleutel tot participatie van migrantenjongeren. In de afgelopen jaren hebben ze samen met taaldocenten en 150 leerlingen, voornamelijk vluchtelingenjongeren, een mediawijsheidprogramma ontwikkeld. Hieruit blijkt de urgentie van de smartphone voor deze jongeren: als een levenslijn met hun thuisland, maar ook voor het aangaan van nieuwe verbindingen met de Nederlandse samenleving. Naast bijzondere verhalen brengen deze jongeren inzicht met zich mee over de werking van staatspropaganda, censuur en internet surveillance.