Waar dieren worden mishandeld, kunnen ook mensen gevaar lopen, en dus nemen we dierenmishandeling steeds serieuzer

Dierenartsen staan versteld van de wreedheden die tegen dieren worden begaan. Een internationaal uniek landelijk centrum spoort dierenmishandeling op. Ook omdat geweld tegen dier en mens vaak samengaan.

Sissy was een beetje een klunzig hondje. Het viel steeds van de bank of liep tegen een deur aan en nu was het beest weer tegen een betonnen paal geknald. Volgens haar baas dan, die zich op een middag met de hond bij de dierenarts meldde. De dierenarts dacht aan een schedeltrauma en wilde een röntgenfoto maken van de gewonde kop maar bracht per ongeluk het hele lijfje in beeld. Hij moet zich rot geschrokken zijn: dertig botbreuken telde hij, in de pootjes en de ribben, sommige geheeld, andere nog vers. Was het hondje echt zo onhandig of werd het dier als schopstoel gebruikt?

Met die vraag meldde hij zich bij Nienke Endenburg, gezondheidspsycholoog aan de faculteit Diergeneeskunde in Utrecht. Samen bekeken ze de foto’s en ook zij kreeg achterdocht: hier was waarschijnlijk sprake van dierenmishandeling. Ze deden aangifte, er kwam een onderzoek, de eigenaar werd veroordeeld en Sissy uit huis geplaatst.

Dierenpolitie

Schoppen, stompen, verdrinken, verbranden, beschieten, verwaarlozen, misbruiken: de verhalen over wat mensen dieren kunnen aandoen, zijn zo schokkend dat Endenburg er bij lezingen altijd bij zegt dat de voorbeelden die ze aanhaalt echt gebeurd zijn. Ooit kwamen studenten van de faculteit diergeneeskunde naar haar toe om te zeggen dat ze haar boodschap ook wel begrepen zonder dat ze er verhalen bij verzon. De dierenartsen in spe konden zich niets voorstellen bij al die wreedheden.

Nederlandse cijfers ontbreken, maar afgaande op buitenlands onderzoek moeten hier jaarlijks naar schatting 150 duizend dieren worden mishandeld, een paar procent van de miljoenen honden, katten, knaagdieren, vogels en paarden die in Nederland worden gehouden. Lange tijd was daar nauwelijks aandacht voor: jaarlijks werden slechts een paar honderd zaken door de rechter beoordeeld, de straffen waren laag. Maar het tij lijkt te keren: er is nu een dierenpolitie, het aantal strafzaken stijgt. En sinds kort kunnen dierenartsen hun vermoedens over dieren als Sissy voorleggen aan een team van experts. Een half jaar geleden werd het LED opgericht, het Landelijk Expertisecentrum Dierenmishandeling. De deskundigen van dat centrum komen binnen 48 uur met een oordeel waarmee dierenartsen naar de politie kunnen stappen.

Dat is goed nieuws voor zielige dieren, maar het belang ervan reikt verder. Want waar dieren worden mishandeld, kunnen ook mensen gevaar lopen. ‘Als een jongen van 13 de kat in brand steekt, dan is dat vreselijk voor het dier, maar het zegt ook iets over de ontwikkeling van het kind’, zegt Endenburg, gepromoveerd op de relatie tussen mens en dier. ‘Is het een signaal dat hij later ook mensen pijn gaat aandoen?’

Naar het verband tussen geweld tegen mens en dier is alleen in het buitenland wetenschappelijk onderzoek gedaan. De droeve resultaten zijn een paar jaar geleden op een rij gezet in een rapport van de Universiteit Utrecht: plegers van geweldsdelicten hebben in het verleden relatief vaak dieren mishandeld en andersom: wie dieren mishandelt, pleegt relatief meer andere misdrijven. De helft van de mishandelde vrouwen in een opvanghuis meldt dat ook hun huisdier is mishandeld en, schrijnend, een op de drie zegt dat zij hun vlucht hebben uitgesteld omdat ze bezorgd waren over de veiligheid van het dier. Kinderen die getuige zijn van huiselijk geweld mishandelen twee tot drie keer vaker dieren.

Methodologisch gezien valt er op de studies nogal wat aan te merken, aldus het Utrechtse rapport, en of de veelal Amerikaanse cijfers opgaan voor Nederland mag worden betwijfeld maar toch gaat er een belangrijk signaal van uit. Er is een overlap tussen mishandeling van mens en dier, zegt forensisch arts Huub Nijs stellig, maar hoe groot die is, blijft onduidelijk zolang die vraag hier nergens systematisch wordt gesteld. ‘Als bij huiselijk geweld niet wordt uitgezocht of er dieren in het spel zijn en als bij een dierenmishandeling niet wordt gekeken of partner en kinderen gevaar lopen, komen we niet verder.’

Het volledige artikel is verschenen in de Volkskrant, 25 mei 2018.