Veni-subsidie voor 22 Utrechtse onderzoekers
Jonge onderzoekers krijgen beurs om ideeën verder te ontwikkelen
Tweeëntwintig veelbelovende, jonge Utrechtse onderzoekers krijgen een Veni-subsidie van maximaal 280.000 euro van de Nederlandse organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Hiermee kunnen ze gedurende drie jaar hun eigen onderzoeksideeën verder ontwikkelen. Er gaan negen Veni's naar de faculteit Betawetenschappen, zeven naar Geowetenschappen, en een naar Diergeneeskunde, twee naar het UMC Utrecht, twee naar het Hubrecht Institute en een naar het Prinses Máxima Centrum.
De Veni-subsidies voor het domein Social Sciences and Humanities worden op een later moment door NWO bekend gemaakt.
Maak kennis met de Utrechtse laureaten
Faculteit Bètawetenschappen
Gestratificeerde Weil-ruimten
Remy van Dobben de Bruyn
De complexiteit van een meetkundig object wordt gemeten door numerieke invarianten zoals het aantal gaten. Aritmetisch-meetkundigen bestuderen een spectrum aan invarianten (één voor ieder priemgetal), en een reeds lang bestaand vraagstuk is of deze allemaal overeenkomen. Dit project ontwikkelt nieuwe technieken om deze vraag te beantwoorden.
Breek het goed af!
Het endoplasmatisch reticulum (ER) is een onmisbaar celcompartiment. Bij stress worden onderdelen afgebroken door zichzelf afbrekende ER-fagie-mechanismen, waarvan we nog steeds geen gedetailleerde kennis hebben. Dit project maakt gebruik van microscopie en massaspectrometrische technieken om ER-fagie te bestuderen. De resultaten kunnen een moleculaire basis vormen voor het ontwikkelen van kankermedicijnen.
Vormen in vormen in wiskunde, natuurkunde en biologie
Evolutie van vormen in vormen krijgt verschillende betekenissen aan de hand van de context. Van inbeddingsruimtes in wiskunde, deeltjes binnen een systeem in natuurkunde, tot de co-evolutie van microben en gastheren in biologie: dit onderzoek bestudeert geneste topologie en toepassingen daarvan, mogelijk gemaakt door de unieke multi-disciplinariteit van de onderzoeker.
Nieuw ontwerp voor snellere katalysatoren
Katalysatoren versnellen chemische reacties om schoner en energiezuiniger diverse materialen te maken, zoals polymeren en brandstoffen. Hoe goed ze werken, hangt af van de precieze structuur van de metaaldeeltjes in de katalysator. Van der Hoevens onderzoek beschrijft een nieuw ontwerp van de deeltjesstructuur om de katalysator beter te laten werken.
Asymmetrie helpt bij de vergelijking van vormen
Puntenwolken komen voor in diverse toepassingsgebieden, zoals chemie, computergrafiek en zelfrijdende auto’s. Voor het analyseren van de resulterende vormen zijn efficiënte vergelijkingen nodig die geometrie en topologie in acht nemen. Ophelders zal aantonen dat zulke vergelijkingen gemakkelijker zijn voor asymmetrische vormen, en hij zal efficiënte algoritmen ontwikkelen die asymmetrie benutten.
Tijd-frequentie gestructureerde metingen bij het ophalen van fasen: stabiliteit en reconstructie
Faseherstel is het probleem van signaalreconstructie uit de absolute waarden van lineaire metingen. Het komt van nature voor in veel ‘echte’ toepassingen, waaronder ptychografie, spraakherkenning en muziekanalyse. Salanevich zal meetontwerpen en reconstructiemethoden ontwikkelen die stabiel zijn voor zowel ruis in de metingen als fouten in de modelparameters.
CO2 als bouwsteen voor een nieuwe generatie circulaire polyolefines
De plastics die we vandaag de dag gebruiken zijn slecht voor het milieu en lastig te recyclen. In dit project maken we met nieuwe katalysatoren een nieuwe generatie plastics en gebruiken daarbij CO2 als chemische bouwsteen om de materialen de juiste eigenschappen mee te geven voor tijdens én na gebruik.
Plantaardige materialen gebruiken om insecten na te bootsen voor duurzame, reflecterende coatings
Exoskeletten van juweelkevers worden gekarakteriseerd door patronen van nanometerformaat die door interactie met licht reflecterende kleuren produceren. Ik zal in dit onderzoek, op laboratoriumschaal, juweelkevers imiteren met vergelijkbare patronen van plantaardige cellulosekristallen. Ik zal bio-geïnspireerde, structureel gekleurde films en capsules met duurzame toepassingen in verf en sensoren onderzoeken en produceren.
Sporen van de asymmetrie tussen materie en antimaterie
Jorinde van de Vis
De asymmetrie tussen materie en antimaterie is mogelijk ontstaan tijdens een faseovergang in het vroege heelal. In dit project wordt gezocht naar modellen die de asymmetrie verklaren, en wordt voorspeld hoe deeltjesexperimenten en zwaartekrachtsgolvendetectoren deze modellen kunnen testen. Met een nieuwe techniek wordt de temperatuur van de faseovergang nauwkeurig berekend.
Faculteit Diergeneeskunde
Structuur en functie van het enterovirus 2C eiwit, een geschikt target voor antivirale middelen
Enterovirussen infecteren jaarlijks miljoenen mensen en veroorzaken ernstige en levensbedreigende ziekten. In dit onderzoek zal Daniel Hurdiss de driedimensionale structuur en functie van het 2C eiwit - dat cruciaal is voor virus-vermenigvuldiging – bepalen. Deze inzichten zijn essentieel voor de ontwikkeling van nieuwe breed-spectrum antivirale middelen om enterovirus-infecties te behandelen.
Faculteit Geowetenschappen
Hoe de huidige biodiversiteit is vormgegeven door veranderingen in omgeving in het geologisch verleden
Nieuw Caledonië, een eiland in de Stille Oceaan, is een biodiversiteitshotspot met een unieke soortensamenstelling, maar waarom is raadselachtig. Om beter te begrijpen hoe biodiversiteit zich ontwikkelt, gaat Lydian Boschman onderzoeken hoe het leven op Nieuw Caledonië is ontstaan en het zich heeft aangepast aan veranderingen in geografie, bodem, en klimaat.
Kritieke klimaat-kantelpunten
Marlow Cramwinckel
Een geleidelijke opwarming van het klimaat kan omslaan tot een catastrofale versnelling wanneer opgeslagen broeikasgassen in de (zee)bodem vrijkomen – maar we weten niet precies bij hoeveel graden temperatuurstijging. Het onderzoek van Marlow Cramwinckel bestudeert klimaat-kantelpunten uit het verleden om toekomstige klimaatverandering te kunnen voorspellen, essentieel voor het behalen van de Parijs klimaatdoelstellingen.
Afglijden of opbloeien? Bewegende berghellingen ontmoeten migrerende bergplanten
Door de klimaatverandering worden berghellingen steeds instabieler terwijl bergvegetatie omhoog migreert: wanneer het in lagere regionen voor bepaalde planten te warm wordt, zoeken ze het hogerop. Zullen die migrerende planten de hellingen stabiliseren, of zullen de instabiele hellingen de migratie van planten beperken? Dit onderzoek ontrafelt de interacties tussen bewegende hellingen en migrerende plantensoorten. Doel is om bergdorpen, infrastructuur en ecosystemen te beschermen tegen natuurrampen en biodiversiteitsverlies.
Impact van zeespiegelstijging op anoxische bekkens: Paratethys vs. Zwarte Zee
Dan Palcu
Zeespiegelstijging verstoorde lang geleden de Paratethys, een oude en vrijwel levenloze Europese zee. Daardoor werden enorme hoeveelheden naar zwavel ruikend water in de oceaan geloosd. Bovendien zorgde die verstoring voor vrijlating van methaan vanuit de diepe, donkere modder in de atmosfeer. Van deze ramp uit het verleden zien we nog steeds de sporen in de rotsen om de Zwarte Zee. Kan zoiets zich in het huidige Zwarte-Zeegebied nog eens voordoen, bij een volgende zeespiegelstijging en/of door de mens gegraven kanalen?
Omarm diversiteit: is variatie binnen plantensoorten belangrijk voor een weerbare kust?
Duinen ontstaan door een samenspel van zandtransport en plantengroei. Verschillen tussen planten kunnen belangrijke gevolgen hebben voor duinvorming. Valerie Reijers gaat onderzoeken hoe planteneigenschappen beïnvloed worden door lokale milieuomstandigheden en hoe diversiteit in planteneigenschappen onze duinen weerbaarder maakt tegen de klimaatverandering.
Metabolische activiteit van individuele bodemfauna in de diepzee (INBREATH)
Het onderzoek van Tanja Stratmann richt zich op gebruik van zwaar water als nieuwe tracer in de aquatische ecologie, voor het meten van metabolische activiteit van bentische fauna. Zwaar water wordt in weefsels geincorporeerd onafhankelijk van specifieke levensprocessen, en kan daarom gebruikt worden om ecosysteem herstel na een verstoring te onderzoeken.
Aragoniet op de zeebodem: een geheime SPEler in de ReGulatie van het klimaat op aardE? (ASPERGE)
Aragoniet is een veelvoorkomend mineraal in de oceanen, vooral in de vorm van schelpen van kleine planktonische wezens. Op de zeebodem werken de ontbinding van aragonietkorrels als maagzuurtabletten, die de oceanen beschermen tegen verzuring, veroorzaakt door CO2-uitstoot door menselijk handelen. Olivier Sulpis onderzoekt het belang van dit mechanisme via laboratoriumexperimenten en modelsimulaties.
UMC Utrecht
Op zoek naar ‘krachtige’ behandelingen tegen hersentumoren
Emma van Bodegraven
Hersentumorcellen dringen gemakkelijk het omliggende gezonde hersenweefsel binnen. Zo ontsnappen ze aan behandeling. Cellen rondom de tumor oefenen krachten uit op het hersenweefsel en beïnvloeden zo de invasie en daarmee de kwaadaardigheid van de tumor. Emma van Bodegraven bestudeert het mechanisme achter deze krachten om nieuwe aangrijpingspunten voor behandeling te identificeren.
Patronen van vaatschade in de hersenen: een belangrijke hint voor het vaststellen van de oorzaak
Vaatschade in de witte stof van de hersenen komt veel voor en kent meerdere oorzaken. Gerichte behandeling van vaatschade is afhankelijk van het aantonen van de oorzaak en die blijft regelmatig onzeker. Matthijs Biesbroek denkt dat locatie en patronen van schade tot nu toe ongebruikte informatie over de oorzaak kunnen geven.
Hubrecht Institute
Wanneer vette levers persoonlijk worden
Verschillende genetische risicofactoren zijn recentelijk gelinkt aan vette leverziekte. Hoe zij aan de ontwikkeling van de ziekte bijdragen en de werking van geneesmiddelen beïnvloeden is echter niet duidelijk. In haar onderzoek zal Delilah Hendriks persoonlijke mini-levers die deze genetische risicofactoren dragen maken, om hun rol in vette leverziekte beter te begrijpen.
“Macro”-managen van genen
Alle cellen in je lichaam bevatten hetzelfde DNA, maar kunnen specialiseren tot verschillende celtypen door genen aan of uit te zetten. Dit wordt zorgvuldig georganiseerd door epigenetische processen om ziektes te voorkomen. Het onderzoek van Imke Mandemaker zal aantonen hoe een nieuwe factor genactiviteit regelt door het plaatsen van de grootste epigenetische markering.
Prinses Máxima Centrum
Laat het beest los: Activeer CAR‐T cel immuuntherapie voor neuroblastoom
Judith Wienke, Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie
Bijna de helft van de patiënten met de kinderkanker neuroblastoom komt te overlijden. Een nieuwe immuuntherapie met afweercellen (CAR‐T cellen) is weliswaar veelbelovend, maar klinische resultaten blijven teleurstellend doordat neuroblastoomcellen CAR‐T cellen afremmen. In het onderzoek van Judith Wienke worden CAR‐T cellen ongevoelig gemaakt voor deze remming, als innovatieve, verbeterde behandeling voor neuroblastoom.