‘Stikstofscepsis’ bij boze boeren: onderdeel van een bredere trend

De stikstofmetingen van het RIVM kunnen niet kloppen. Dat zeggen de duizenden boze boeren die vandaag opnieuw demonstreerden op verschillende plekken in het land. Zij trekken de meetmethoden die het RIVM gebruikt om stikstofneerslag bij te houden in twijfel. Deze cijfers vormen de basis voor het stikstofbeleid van de overheid.

Waar deze ‘stikstofscepsis’ vandaan komt en hoe wetenschappers daarmee om kunnen gaan, vragen we aan hoogleraar José van Dijck van de Universiteit Utrecht. Zij doet onderzoek naar vertrouwen in deskundigen die betrokken zijn bij sociale en politieke besluitvorming.

Wat is hier precies aan de hand?

Interessant is dat wetenschap ter discussie wordt gesteld, omdat de uitkomst niet bevalt. Het protest van de boeren is gericht op de meetmethoden en data van het RIVM. Maar de wetenschap maakt geen beleid; dat doen beleidsmakers op grond van uitkomsten van wetenschappelijk onderzoek.

Over het algemeen krijgen wetenschappers veel vertrouwen, ze worden gewaardeerd en gerespecteerd door het publiek. Dit vertrouwen is iets van alle tijden. Toch zien we de laatste jaren vaker dat experts worden aangevallen op hun methoden. Dit ondermijnt hun betrouwbaarheid. En dat terwijl het vaak gaat om data die de uitkomst zijn van tientallen jaren aan metingen en zorgvuldige toepassing van methoden.

Hoe zit het met een bredere ‘scepsis’-trend, bijvoorbeeld klimaatscepsis?

Het protest past inderdaad in een bredere trend. Kijk bijvoorbeeld naar het vaccinatiedebat. Ook hier werd de wetenschap ter discussie gesteld door mensen die tegen vaccineren zijn, terwijl die resultaten gebaseerd zijn op vele tientallen jaren van zorgvuldig onderzoek. Dat valt niet te betwisten met een verwijzing naar een enkele bron die daar niet mee strookt.

De nieuwe dynamiek van de sociale media draagt hier sterk aan bij. Wanneer een uitkomst niet bevalt, worden er feiten gezocht die een meer gewenste uitkomst onderbouwen. Op sociale media valt altijd wel iets te vinden, bijvoorbeeld een enkele wetenschapper die de algemene expertconsensus tegenspreekt op een klein detail. En dat wordt dan heel snel op grote schaal gedeeld. Zo’n tactiek is gericht op het zaaien van twijfel.

Hoe kan de wetenschap hier het beste mee omgaan?

Wetenschappers moeten geduldig blijven uitleggen welke methoden zij hanteren en wat het verschil is tussen wetenschap en beleid. Maar wetenschappers zijn geen beleidsmakers. Voor bezwaren tegen de uitkomst moeten de boeren in Den Haag zijn, niet bij het RIVM. De sceptici zijn gericht op het krijgen van gelijk. De bedoeling van wetenschap is om kennis vooruit te helpen, niet om gelijk te krijgen.