Reiziger tussen Aarde en Mars wint Vening Meinesz prijs

Tjalling de Haas (departement Fysische Geografie, faculteit Geowetenschappen) wint de NWO-Vening Meineszprijs voor aardwetenschappen. Hij ontvangt de prijs van 10.000 euro voor zijn baanbrekende onderzoek naar puinstromen. Voor het planeetonderzoek maakt hij gebruik van geomorfologische vergelijkingen tussen de Aarde en Mars. De uitreiking van de prijs had al in maart 2020 moeten plaatsvinden tijdens het Nederlands Aardwetenschappelijk Congres NAC maar is vanwege de coronapandemie verschoven naar april 2021.

Dr. Tjalling de Haas (1987) heeft zelfstandig een eigen laboratorium opgezet in Utrecht. Daar bootst hij op kleine schaal processen op berghellingen na zoals puinstromen, die hij vervolgens in een voorspellend model kan stoppen. In gedachten reist hij zo moeiteloos heen en weer tussen Aarde en Mars, tussen het Mars van vier miljard jaar en miljoenen jaren geleden en de aardse valleien en berghellingen van nu. De vraag naar het voorkomen van leven op Mars hangt nauw samen met de beschikbaarheid van water. De Haas heeft ontdekt dat afgelopen miljoenen jaren puinstromen actief waren in inslagkraters. Identieke hellingen en puinwaaiers komen op Aarde voor, waarschijnlijk zelfs met dezelfde frequentie van ijstijden en warme perioden.

Loopbaan

In 2010 studeerde hij cum laude af aan de Universiteit Utrecht, waar hij in 2015 ook cum laude promoveerde. Hij stelde op basis van satellietfoto’s van het oppervlak van Mars vast dat er in de afgelopen miljoen jaar regelmatig periodes met vloeibaar water waren. Daarvoor dacht men nog dat koolzuurgas de puinstromen op Mars veroorzaakte (video, Tjalling de Haas vanaf 6.40).
Hij heeft tot nu toe twee NWO-beurzen binnengehaald: in 2016 een Rubicon-beurs, waarmee jonge onderzoekers ervaring kunnen opdoen in het buitenland; hij ging naar Durham University in Engeland. In 2018 kreeg hij een Venibeurs (video). Daarvoor zoekt hij in twee Zwitserse puinstroomgebieden antwoord op de vraag waarom de ene puinstroom klein blijft en de ander uitgroeit tot een allesvernietigende stroom. Als je het volume kan inschatten van toekomstige puinstromen kan dat jaarlijks vele levens schelen.
 
Tijdens veldwerk gebruikt hij onder andere satellietgegevens en drones. De gegevens werkt hij uit in het laboratorium waarna hij voorspellende modellen opstelt: volgens de jury een zeldzame combinatie van kwaliteiten. De jury heeft dan ook hoge verwachtingen voor de toekomst, mede gebaseerd op andere kwaliteiten. Tjalling kan succesvol internationale wetenschappelijke samenwerking opzetten en is actief op het gebied van communicatie en kennisoverdracht. Hij deed mee aan de serie Ware wetenschap van De Volkskrant en werkte mee aan televisie-uitzendingen van bijvoorbeeld De Kennis van Nu. Hij heeft Bunnik letterlijk op de kaart van Mars gezet: hij slaagde erin een krater op Mars te laten vernoemen naar zijn voormalige woonplaats.

NWO Vening Meinesz prijs

De prijs is vernoemd naar prof. dr. Felix Andries Vening Meinesz (1887-1966), één van de grondleggers van de Nederlandse aardwetenschappen en van NWO zelf. In zijn nalatenschap bepaalde hij dat NWO een prijs moest uitreiken voor jonge talenten in de Nederlandse aardwetenschappen. NWO reikt de prijs eens in de twee jaar uit. Kandidaten kunnen alleen worden voorgedragen als ze korter dan zes jaar geleden zijn gepromoveerd.
Oorspronkelijk had NWO de prijs willen op 12 maart 2020 op het Nederlands Aardwetenschappelijk Congres NAC. Die bijeenkomst moest worden stilgelegd nog voordat de prijs kon worden uitgereikt. De prijsuitreiking vond nu plaats op 8 april 2021 tijdens het digitale NAC.