Rapport-Giebels over sociale veiligheid Defensie: “indringende analyse”

Op 15 oktober nam staatssecretaris Visser het lang verwachte rapport in ontvangst van de commissie-Giebels. Het ‘onderzoek naar een sociaal veilige werkomgeving bij Defensie’ leidde tot een stortvloed aan publicaties. Aankomende woensdag bespreekt de vaste Kamercommissie voor Defensie het rapport. Medeauteur en commissielid prof. Kees van den Bos schuift aan.

De commissie-Giebels werd ingesteld op 7 december 2017 naar aanleiding van berichten over excessen in de kazerne van Schaarsbergen. Commissieleden Ellen Giebels, Frans van Oostrum en Kees van den Bos deden onder meer onderzoek naar de meldingsbereidheid bij ongewenst gedrag, het meldingssysteem en de nazorg van melders. Kees van den Bos is als onderzoeker verbonden aan het Montaigne Centrum voor Rechtsstaat en Rechtspleging van de Universiteit Utrecht.

Ik denk dat Defensie met de aanbevelingen belangrijke stappen kan gaan zetten.

Goede samenwerking

Voor Kees van den Bos was het een kans zijn expertise op het terrein van sociale psychologie en empirische rechtsgeleerdheid in te zetten om een grote organisatie zoals Defensie door te lichten. “De samenwerking met Ellen Giebels en Frans van Oostrum is erg goed verlopen. We hebben in relatief korte tijd de casus Schaarsbergen bekeken, nieuwe meldingen en dossiers bestudeerd en veel mensen gesproken. Het heeft een uitgebreide organisatiediagnose opgeleverd over sociale onveiligheid bij Defensie. Ik denk dat Defensie met de aanbevelingen belangrijke stappen kan gaan zetten.”

Lage meldingsbereidheid

Uit het rapport blijkt onder meer dat de meldbereidheid bij Defensiemedewerkers die te maken hebben met ongewenst gedrag laag is. Er is onvoldoende vertrouwen dat het doen van een melding zin heeft. Ook blijkt het doen van een melding bij een deel van de 92 (oud)medewerkers die zich bij de commissie meldden, nadelige consequenties voor henzelf te hebben gehad. Staatssecretaris Visser noemt dat in een reactie “simpelweg niet acceptabel”.

De meldbereidheid bij Defensiemedewerkers die te maken hebben met ongewenst gedrag is laag

“Gedetaileerd en indringend”

Media spraken van een “pijnlijk rapport” (Telegraaf) en “harde conclusies” (NRC). Volgens NRC legt de commissie “gedetailleerd en indringend bloot hoe diepliggende mechanismen de sociale veiligheid in de krijgsmacht ondermijnen”.

De Volkskrant stelt dat de staatssecretaris een lange adem nodig zal hebben om de noodzakelijke verandering teweeg te brengen. RTL en NOS besteedden aandacht aan de aankondiging van de staatssecretaris dat ze een onafhankelijk meldpunt gaat opzetten, zoals de commissie aanbeveelt. De huidige 15 meldpunten worden samengebracht bij de Centrale Organisatie Integriteit Defensie, rechtstreeks onder de secretaris-generaal van het ministerie.

Cherry picken

Er is ook kritiek op de eerste reactie van de staatssecretaris. Volgens Follow the Money doet Defensie aan “het ‘cherry picken’ in de conclusies en aanbevelingen”, en worden de bevindingen zo geïnterpreteerd “dat ze in het eigen straatje passen”.

Zorgvuldig

Volgens Kees van den Bos is het cruciaal dat de staatssecretaris tijd neemt om zorgvuldig te bepalen hoe de aanbevelingen in praktijk gebracht gaan worden. “Het gaat om een belangrijk maatschappelijk vraagstuk. De staatssecretaris heeft aangekondigd in december met een uitgebreide beleidsreactie te komen. Wij zijn als commissie in de tussentijd natuurlijk graag bereid onze aanbevelingen toe te lichten.”

Aankomende woensdag bespreekt de Kamercommissie voor Defensie het 'onderzoek naar een sociaal veilige werkomgeving bij defensie'. Medeauteur prof. Kees van den Bos schuift aan.