Onderzoeksteam met UYA-lid Erik van Sebille: Plasticvervuiling reikt tot diep in het noordpoolgebied
Het wereldwijde probleem van plasticvervuiling strekt zich uit tot diep in de Noordpool en groeit met de dag. Dat blijkt uit een inventarisatie van tientallen onderzoeken naar microscopisch kleine plasticdeeltjes in het noordpoolgebied. Een internationaal team van onderzoekers, waaronder UYA-lid Erik van Sebille, publiceert de inventarisatie vandaag in het vakblad Nature Reviews Earth & Environment.
De cijfers spreken voor zich. Wereldwijd belandt jaarlijks tussen 19 en 23 miljoen ton plastic afval in het water, ofwel twee vrachtwagenladingen per minuut. Aangezien plastic een stabiel materiaal is, hoopt het zich op in de oceanen. Daar valt het geleidelijk uiteen in steeds kleinere stukjes. De allerkleinste stukjes plastic, genaamd microplastics en nanoplastics, kunnen zelfs in de menselijke bloedbaan terechtkomen. En de afvalstroom zal alleen maar toenemen: de wereldproductie van plastic zal naar verwachting tegen 2045 zijn verdubbeld.
Oceaanstromingen vervoeren ons afval
De gevolgen van plasticvervuiling zijn verstrekkend. Vrijwel al het zeeleven, van plankton tot potvissen, komt in aanraking met plastic afval en microplastics. En dit geldt voor alle delen van de wereldzeeën, van tropische stranden tot de diepste oceaangeulen.
Ook het noordpoolgebied ontkomt niet aan plasticvervuiling, blijkt uit het onderzoek van Van Sebille en collega’s. “Onze inventarisatie laat eens te meer zien hoe oceaanstromingen ons afval naar de meest afgelegen hoeken van onze planeet transporteren,” aldus Van Sebille. De inventarisatie was een gezamenlijke inspanning van onderzoekers uit Canada, Duitsland, Noorwegen en Nederland. Het onderzoek stond onder leiding van wetenschappers van het Alfred-Wegener-Institut (AWI) in Bremerhaven.
Geen ongerepte wildernis
“Mensen zijn geneigd te denken dat het noordpoolgebied een grotendeels ongerepte wildernis is,” zegt AWI-onderzoeker Melanie Bergmann. “Maar we zien dat onze noordelijkste ecosystemen juist bijzonder hard worden getroffen door de klimaatverandering. Dit wordt nu nog verergerd door plasticvervuiling.” De inventarisatie schetst een treurig beeld. Hoewel het noordpoolgebied dunbevolkt is, zijn alle biotopen daar vrijwel net zo zwaar vervuild met plastic als dichtbevolkte gebieden. De vervuiling is zowel afkomstig van plaatselijke bronnen als overzees. Vooral oceaanstromen vanuit de Atlantische Oceaan en de Noordzee, en vanuit het noorden van de Stille Oceaan over de Beringstraat, dragen daartoe bij.
Plastic afval in rivieren
Ook via de wind en komen microscopisch kleine plasticdeeltjes terecht in het noordpoolgebied. Ook plasticvervuiling in rivierwater vindt uiteindelijk een weg naar het Hoge Noorden. Hoewel de Noordelijke IJszee slechts 1 procent uitmaakt van het totale oceaanoppervlak wereldwijd, ontvangt het meer dan 10 procent van de mondiale waterafvoer van rivieren. Deze rivieren voeren plastic mee naar de oceaan, bijvoorbeeld vanuit Siberië. Wanneer het zeewater voor de kust van Siberië in de herfst bevriest, raakt het microplastic ingekapseld in het ijs. Zogeheten ijsdriften voeren het ijs naar een zeestraat tussen Groenland en Spitsbergen, waar het in de zomer smelt en de plastic lading vrijkomt.
Bronnen van plasticvervuiling
Plastic afval is ook afkomstig van schepen. Een groot probleem vormen de netten en touwen van vissersboten. Die worden regelmatig opzettelijk in de oceaan gedumpt of raken per ongeluk zoek op zee. Op een strand op Spitsbergen bleek bijna 100 procent van de aangespoelde plasticvervuiling afkomstig van de visserij. Ook via de wind komen microplastics terecht in het noordpoolgebied. Daarnaast zijn er plaatselijke bronnen van vervuiling, zoals vuilnis en afvalwater van Arctische gemeenschappen.
Verstrikt in plastic
“Helaas zijn er maar weinig studies over de effecten van het plastic op mariene organismen in het noordpoolgebied,” aldus Bergmann. “Maar er zijn aanwijzingen dat de gevolgen daar vergelijkbaar zijn met die in beter bestudeerde regio’s. Veel dieren in het noordpoolgebied, zoals ijsberen, zeehonden, rendieren en zeevogels, raken verstrikt in plastic en overlijden daardoor. En net als in elk ander deel van de wereld leidt ingeslikt microplastic waarschijnlijk tot verminderde groei en voortplanting, tot fysiologische stress en ontstekingen in de weefsels van zeedieren.”
Versterking van klimaatverandering
De gevolgen van microplastics in het poolgebied kunnen nog veel verder reiken. Onderzoekers vermoeden dat eigenschappen van zee-ijs en sneeuw mogelijk veranderen daarin microplastics zijn ingekapseld. Op die manier kan een wisselwerking ontstaan tussen gevolgen van klimaatverandering en plasticvervuiling.
Het is denkbaar dat ijs dat is vervuild met donkere plasticdeeltjes meer zonlicht absorbeert en daardoor sneller smelt. Op zijn beurt kan dit de opwarming van de aarde versterken, door een fenomeen dat bekendstaat als ijs-albedo-feedback. Daarnaast zorgen plastic deeltjes in de atmosfeer voor condensatiekernen voor wolken en regen, wat betekent dat ze het weer en, op lange termijn, het klimaat kunnen beïnvloeden. Bovendien komt 4,5 procent van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen uit de verbranding van zijn kunststoffen.
Zelfde verontreiniging, ernstigere gevolgen
“Uit ons onderzoek blijkt dat het noordpoolgebied net zo sterk vervuild is met plastic als andere regio’s in de wereld. Dit komt overeen met modelsimulaties die al eerder voorspelden dat plastic zich als het ware samenpakt in het noordpoolgebied,” aldus Bergmann. “Maar de gevolgen zouden in dit gebied nog ernstiger kunnen zijn. Naarmate de klimaatverandering vordert, warmt het Noordpoolgebied drie keer sneller op dan de rest van de wereld. We zien dus dat de plasticvervuiling ecosystemen treft die toch al zwaar onder druk staan.”
Dit is een extra reden om ervoor te zorgen dat plastic afval ook in Nederland niet in het milieu terechtkomt.
Van Sebille pleit ervoor om plasticvervuiling bij de bron aan te pakken, ook in Nederland. “Plastic dat vanuit Nederland de oceaan in spoelt, kan uiteindelijk in het poolgebied belanden. En daar staan de ecosystemen al zo onder druk vanwege klimaatverandering. Dit is een extra reden om ervoor te zorgen dat plastic afval ook in Nederland niet in het milieu terechtkomt!”