Onderzoekers Universiteit Utrecht werken mee aan AquaConnect, dat toekomstige zoetwatertekorten wil tegengaan

De droogte te lijf met oplossingen voor knelpunten in de toekomstige zoetwatervoorziening, bijvoorbeeld via het hergebruik van afvalwater en brak grondwater met behulp van nieuwe waterzuiveringstechnologieën. Daaraan werkt ‘AquaConnect’ een multidisciplinair onderzoeksprogramma waaraan wetenschappers van de faculteit Geowetenschappen en van het departement Rechtsgeleerdheid van de Universiteit Utrecht meewerken. Ook het bedrijfsleven, overheden en andere onderwijs- en kennisinstellingen doen mee aan AquaConnect en hebben daarvoor van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) vier miljoen euro gekregen, vanuit het Perspectiefprogramma 2019-2020.

Het totale budget voor AquaConnect is ongeveer zes miljoen euro, want bedrijven, overheden en maatschappelijke organisaties dragen zelf ook twee miljoen euro bij. In het onderzoeksprogramma staan oplossingen centraal waarmee Nederland en ook andere deltagebieden de zelfvoorzienendheid in zoetwatervoorziening kunnen vergroten om toekomstige zoetwatertekorten als gevolg van ernstige droogte te voorkomen. Huub Rijnaarts, programmaleider en hoofd Milieutechnologie bij Wageningen University & Research: “In tijden van droogte is een tekort aan water desastreus. Door een combinatie van filtertechnieken en elektrodialyse creëren we een basis voor de productie van voldoende water van goede kwaliteit, op maat voor de verschillende gebruikers.” Het streven is om in vier regio’s te tonen hoe zelfvoorzienendheid kan worden bereikt. Het gaat om Zuid-Holland, de regio Groot Amsterdam, Zeeuws-Vlaanderen en de hogere zandgronden. Het onderzoeksprogramma bouwt voort op de opgedane kennis in eerdere en huidige innovatieprogramma’s, zoals COASTAR, Lumbricus en Water Nexus. 

Het vergroten van zelfvoorzienendheid

Herman Kasper Gilissen, universitair hoofddocent Bestuursrecht en onderzoeker in het Utrecht Centre for Water, Oceans & Sustainability Law is vanuit de faculteit Recht, Economie, Bestuur en Organisatie betrokken bij het juridisch-bestuurlijke deel van het onderzoeksprogramma: “Ik ben uiteraard enorm blij dat dit programma is gehonoreerd, en vooral ook dat de juridisch-bestuurlijke dimensie daarin een vooraanstaande positie heeft gekregen."

Wij gaan juridisch-bestuurlijke aandachtspunten en randvoorwaarden voor innovatie in de zoetwatervoorziening in kaart te brengen.

"In voorgaand onderzoek concludeerden wij al dat – onder andere – het vergroten van zelfvoorzienendheid en het aanboren van nu nog onbruikbare watervoorraden belangrijke stappen zijn om toekomstige problemen met de zoetwatervoorziening op te lossen. Op die inzichten kunnen we nu gaan voortbouwen. Daarbij gaan we oplossingsgericht te werk door – met een gebiedsgerichte blik – de juridisch-bestuurlijke aandachtspunten en randvoorwaarden voor innovatieve technische ontwikkelingen in de zoetwatervoorziening in kaart te brengen.”     

Slimme waterverbindingen

Om te zorgen voor zoetwater, worden vooral afvalwater en brak grondwater gezuiverd. De deelnemers aan het consortium gebruiken een systematiek om vast te stellen welke waterkwaliteit bij welk gebruik hoort. Er wordt niet alleen ingezet op chemische maar ook op digitale technologieën. De onderzoekers werken aan geavanceerde computermodellen om wateraanbieders en -gebruikers met elkaar te verbinden via ‘smart water grids’. Daarvan vormt wateropslag in de ondergrond een onderdeel. Marc Bierkens, hoogleraar hydrologie aan de Universiteit Utrecht, is samen met het onderzoeksinstituut Deltares, verantwoordelijk voor de modellering van het natuurlijke watersysteem inclusief de ondergrond. Bierkens: “wij bouwen geavanceerde oppervlaktewater-grondwatermodellen waarin we onder andere de opslag van zoet en zout grondwater en de winning van brakwater kunnen nabootsen. Deze technologieën zijn van belang om het water grid zodanig te ontwerpen dat het klimaatrobuust is en kan blijven leveren onder toekomstige extreme droogten.

Wij bouwen geavanceerde oppervlaktewater-grondwatermodellen waarin we onder andere de opslag van zoet en zout grondwater en de winning van brakwater kunnen nabootsen.

Gilissen: “De oplossingen zijn hoofdzakelijk technisch van aard, maar bij de implementatie daarvan spelen belangrijke juridische en institutionele vragen. Hoe worden de kwaliteitseisen gewaarborgd; wie draagt zorg voor de zuivering en levering van het water en welke verantwoordelijkheden horen daarbij; hoe wordt een en ander juridisch-bestuurlijk ingebed binnen de bestaande kaders van de zoetwatervoorziening; hoe wordt omgegaan met eventuele risico’s? En zo kan ik nog wel even doorgaan.”