Extreme droogte in de Hoorn van Afrika komt door La Niña
De extreme droogte die Oost-Afrika momenteel teistert, houdt verband met La Niña, de koude fase van El Niño, die tot mei van dit jaar in de Stille Oceaan heerste. Dit verband tussen de toe- en afname van de hoeveelheid neerslag in Oost-Afrika en La Niña is niet ongewoon en bestond zo’n 20.000 jaar geleden al. Toch kent de regio de laatste 3.000 jaar een minder stabiel klimaat, zo blijkt uit onderzoek waar onder meer prof. dr. ir. Jaap Sinninghe Damsté van de faculteit Geowetenschappen aan meewerkte. De studie is op 5 augustus in Science gepubliceerd.
Modder toont verband tussen Afrika en Stille Zuidzee
Onderzoekers uit België (UGent), Nederland, Duitsland, Zwitserland en de Verenigde Staten onderzochten de modder op de bodem van Lake Challa, een kratermeer aan de voet van de Kilimanjaro. De bodem vertoont er sedimentlagen die per jaar variëren in kleur en dikte. Door de dikte van de lagen te vergelijken met de temperatuur van de Stille Oceaan over de voorbije 150 jaar, bleek het verband tussen de catastrofale droogte die momenteel grote gebieden van Kenia, Ethiopië, Djibouti en Somalië treft, en de koude (La Niña) fases van het El Niño - Southern Oscillation (ENSO) effect. De huidige droogte in de Hoorn van Afrika houdt volgens de onderzoekers verband met de La Niña-fase die zich tussen juni 2010 en mei 2011 in de Stille Oceaan voordeed.
El Niño en La Niña
Tijdens een La Niña fase valt er weinig regen en waait het fel over Lake Challa. Dit bevordert de seizoensgebonden bloei van algen, die later afsterven en naar de bodem zakken. Daar vormen ze dikke lagen lichtgekleurde afzettingen. Tijdens El Niño daarentegen regent het er vaak en waait de wind zwak, wat in dunne lagen lichtgekleurd sediment resulteert. Op basis van deze gegevens konden de wetenschappers variaties in de hoeveelheid neerslag in Oost-Afrika reconstrueren tot in de Laatste IJstijd ongeveer 20.000 jaar geleden. Het was reeds eerder bekend dat het klimaat in Afrika tijdens de koudste periode (21.000 tot 18.000 jaar geleden) relatief droog was, en dat ook het gemiddeld natter klimaat van de laatste millennia werd onderbroken door eeuwenlange periodes van extreme droogte. De nieuwe, hoogresolutie-resultaten tonen aan dat ook op de korte tijdschalen van het El Niño fenomeen, het huidig Oost-Afrikaans klimaat een grotere variatie vertoont van neerslag en droogte. Concreet komt het nu vaker voor dat een regenseizoen ongewoon hevig is, of helemaal faalt.
Opwarming van de aarde beïnvloedt regenval
Deze bevindingen bevestigen de groeiende consensus dat verdere opwarming van de aarde de bestaande neerslagpatronen zal beïnvloeden. De onderzoeksresultaten sluiten ook aan bij computermodellen die het klimaat in Oost-Afrika simuleren in functie van het broeikaseffect. Wanneer het klimaat opwarmt houdt de atmosfeer meer vocht vast. Er zal in de regio dus wellicht meer regen vallen dan nu het geval is, maar de regenval zal vaker afgewisseld worden met periodes van extreme droogte zoals die zich nu voordoen.
Faculteit Geowetenschappen: een duurzame Aarde voor toekomstige generaties