“Er is een nieuwe wetenschappelijke discipline aan het ontstaan: Process Science”

Op vrijdag 19 januari hield Hajo Reijers zijn oratie in het Academiegebouw van de Universiteit Utrecht. Reijers is sinds 2019 hoogleraar Business Process Management & Analytics bij het departement Informatica. In zijn oratie betoogt Reijers onder meer dat er een nieuwe wetenschappelijke discipline aan het ontstaan is: Process Science. De discipline vindt zijn oorsprong in de analyse van bedrijfsprocessen, maar richt zich op een veel breder scala aan processen.

Informatici bestuderen al zo’n dertig jaar bedrijfsprocessen. Dit heeft heel veel opgeleverd, van workflow management systemen tot methoden om bedrijfsprocessen te innoveren. Een belangrijke recente ontwikkeling in de studie van bedrijfsprocessen binnen de informatica is process mining. Met process mining is het mogelijk om, op basis van logbestanden, databases en andere informatiesystemen, inzicht te krijgen in hoe bedrijfsprocessen daadwerkelijk verlopen.

Grotere impact op wetenschap en maatschappij

In zijn oratie betoogt Reijers dat er een nieuwe wetenschappelijke discipline aan het ontstaan is: Process Science. Binnen deze discipline gebruiken onderzoekers de methodes, instrumenten en technieken die zijn ontwikkeld voor de studie van bedrijfsprocessen. Ze zetten deze echter in voor de analyse van een veel breder scala aan processen, die bovendien een veel grotere impact hebben op wetenschap en maatschappij. “Ik denk dat het tijd is om onze blik te verruimen”, aldus Reijers.

Process Science werd in 2021 voor het eerst gedefinieerd in een wetenschappelijk paper als de interdisciplinaire studie van continue verandering. Enkele maanden geleden werd er een nieuw tijdschrift over Process Science opgericht.

Bekende problemen, vragen, methodes en theorieën krijgen voorrang op meer risicovolle, radicaal nieuwe ideeën.

Burn-outs en de toeslagenaffaire

De oratie van Reijers is doorspekt met voorbeelden van processen waar Process Science wat hem betreft van grote betekenis kan zijn. Het gaat om werk-gerelateerde processen, zoals bureaucratische processen en werkprocessen in de zorg. Reijers heeft bijvoorbeeld goede hoop dat de nieuwe discipline kan helpen in het verbeteren van het welzijn van werknemers, door inzicht te geven in processen die leiden tot stress of een burn-out.

Daarnaast zijn de methodes van Process Science van toepassing op processen die niets met werk te maken hebben, zoals historische gebeurtenissen. Die kunnen immers ook worden gezien als processen. Reijers’ onderzoeksgroep diende onlangs een paper in waarin zij visualiseren welke gebeurtenissen en betrokkenen van belang waren bij het ontstaan van de toeslagenaffaire in Nederland. De mogelijkheden lijken eindeloos, want processen zijn overal.

Obstakels

Om Process Science te laten uitgroeien tot een volwaardige discipline moeten er wat Reijers betreft nog wel een aantal obstakels worden weggenomen. Zo vindt hij dat de wetenschap op het moment relatief conservatief is. Het opzetten van een interdisciplinair project is niet altijd gemakkelijk, stelt hij. Bovendien krijgen bekende problemen, vragen, methodes en theorieën voorrang op meer risicovolle, radicaal nieuwe ideeën.

Daarnaast heeft Reijers het gevoel dat er sprake is van een extra obstakel: de hyperkritiek van informatici onderling. “Als je niet precies doet wat door collega's als normaal wordt beschouwd of als er niet genoeg formalisatie in je werk zit, dan word je al gauw van nieuwlichterij beticht”, zegt hij. Hij ziet het van dichtbij gebeuren als voorzitter van de adviescommissie voor informatica van NWO. Wat hem betreft is er behoefte aan constructievere en beschaafdere feedback. Zijn conclusie is dat het begint bij de seniorinformatici: zij staan immers model voor de volgende generaties.