Droogte in Zuid-Afrika te wijten aan El Niño, menselijk handelen en klimaatverandering

“Kaapstad mogelijk in april compleet zonder water door droogte”, “Angst voor de laatste druppels in Kaapstad”, kopten verschillende kranten halverwege januari. Satellietbeelden bevestigen dat het slecht gesteld is met de hoeveelheid water in de regio. Droogte-expert dr. Niko Wanders wijt het aan het gebrek aan regen door de sterke El Niño van de afgelopen jaren. Ook de huidige klimaatverandering en toenemende vraag naar water in het gebied komt de droogte niet ten goede.

De huidige droogte in Kaapstad wordt veroorzaakt door extreem weinig regen in de afgelopen maanden, met als gevolg dat de watervoorraden onder hevige druk staan. De vrees bestaat dat, als het niet snel gaat regenen, de drinkwaterbeschikbaarheid in Kaapstad ernstig in gevaar komt. Uiteraard zal alleen regen niet direct uitkomst bieden, aangezien de watervoorraden dusdanig zijn gekrompen dat het nog lange tijd zal duren voordat alles weer op het oude peil is.

Sterke El Niño

“De belangrijkste oorzaak van het regentekort is vermoedelijk de sterke El Niño van de laatste jaren”, zegt droogte-expert Niko Wanders van de Universiteit Utrecht. Hij toont aan dat de hoeveelheid beschikbaar water in de regio rondom Kaapstad inderdaad afhankelijk is van El Niño (figuur 2). Wanders: “Hoe sterker het El Niñosignaal, des te minder water er in de regio beschikbaar is. Dit is als eerste zichtbaar in de vorm van minder regen, maar wordt al snel gevolgd door lagere afvoeren in rivieren. Die lagere rivierstanden hebben ook een directe invloed op de waterberging in de stuwmeren. Als er continue weinig water de stuwmeren binnenkomt, zal er vanzelf een watertekort en dus droogte optreden. Die droogte kan verschrikkelijke gevolgen hebben, zoals op dit moment in Kaapstad het geval is.”

Effect van klimaatverandering

Helaas lijkt klimaatverandering geen verbetering te brengen, omdat de lengte en intensiteit van droogte alleen maar zullen toenemen in de komende jaren (Figuur 3). Om het watertekort te verminderen kan men onder andere nieuwe stuwmeren of betere irrigatiesystemen aanleggen, meent Wanders.

Menselijke invloed

Ook mensen hebben een steeds grotere invloed op het verloop van droogte en de huidige droogte vormt daar geen uitzondering op. Op het Afrikaanse continent wordt steeds meer irrigatiewater gebruikt, wat nog meer druk zet op de beperkte hoeveelheid beschikbaar water. In tijden van droogte wordt dit nog eens extra duidelijk en het zorgt er ook voor dat bestaande tekorten steeds groter worden. Dit geldt overigens niet alleen voor Afrika, maar voor meer plekken op de wereld. Duurzaam watergebruik is daarom een van de belangrijkste factoren als we droogte in de toekomst de baas willen zijn. Investeren in duurzame maatregelen is noodzakelijk om te voorkomen dat water verloren gaat of te veel vervuild raakt om gebruikt te worden als drinkwater.