“Dit kan aanknopingspunten bieden bij maken van medicijnen tegen een heleboel infectieziekten”
Internationaal onderzoeksteam ontdekt belangrijk stukje eiwit waaraan ons immuunsysteem ziekmakers herkent
Onderzoekers van de Universiteit Utrecht en het RIVM ontdekten een belangrijk stukje eiwit waaraan ons immuunsysteem ziekmakers zoals pneumokokken herkent. Dat deden zij samen met collega’s van het Monash Biomedicine Discovery Institute (BDI) in Melbourne (Australië) en de Universiteit van Cardiff (Wales). Zij publiceerden hun resultaten in het toonaangevende vakblad Immunity.
Ons lichaam wordt voortdurend belaagd door microscopisch kleine ziekmakers, zoals virussen en bacteriën. Dat merken we vaak niet, doordat ons immuunsysteem ziekmakers aan bepaalde kenmerken (antigenen) herkent en er een afweerreactie tegen opbouwt. T-cellen van het immuunsysteem hebben speciale ‘grijparmen’ (receptoren) om ziekmakers te ‘pakken’. Door de ziekmaker vervolgens ook te onthouden, verloopt de verdediging van T-cellen bij een tweede of volgende besmetting sneller en effectiever.
‘Afsnuffelen’ op vreemde brokstukjes
T-cellen verrichten deze afweertaak door het oppervlak van lichaamscellen voortdurend ‘af te snuffelen’ op de aanwezigheid van vreemde brokstukjes van eiwitten, die de aanwezigheid van een ziekmaker in of rond die lichaamscellen verraden. Die ‘gepresenteerde’ brokstukjes op de lichaamscellen zijn bij ieder mens anders en daarom is ook de enorme waaier aan T-cellen en hun grijparmen bij ieder mens uniek.
Onze ontdekking werpt nieuw licht op de werking van ons immuunsysteem
Ziekte en overlijden door pneumokokken
Een internationaal onderzoeksteam, samengebracht door Cécile van Els (Universiteit Utrecht en RIVM), wilde meer inzicht krijgen in de rol van T-cel immuniteit gericht op eiwitten van de pneumokok. Dat is een bacterie die bij mensen vanaf jonge leeftijd regelmatig en ongemerkt het slijmvlies van de bovenste luchtwegen kan besmetten, maar ook oorontsteking of bronchitis bij jonge kinderen kan veroorzaken of longontsteking bij oudere volwassenen. In ernstige gevallen ontstaat bloedvergiftiging of hersenvliesontsteking. De huidige vaccins tegen pneumokokkenziekte richten hun pijlen niet op eiwitantigenen, maar op bepaalde suikers aan de buitenkant van de pneumokok. Van die suikers zijn zoveel verschillende soorten bekend, dat de effectiviteit van deze vaccins na verloop van tijd afneemt. De Wereldgezondheidsorganisatie schat dat er jaarlijks 1,6 miljoen mensen sterven aan pneumokokkenziekte, onder wie 0,7 tot één miljoen kinderen onder de vijf jaar, voornamelijk in ontwikkelingslanden.
Goed geconserveerd stukje eiwit in vizier van T-cellen
“Tot onze verrassing ontdekten wij dat een bepaald eiwitbrokstukje van de pneumokok bij bijna iedereen op dezelfde manier wordt gepresenteerd en door T-cellen wordt herkend”, zegt Van Els. “Daarnaast bleek ook dat dit speciale brokstukje niet alleen bij de pneumokok, maar bij veel verschillende bacteriesoorten voorkomt en tijdens de evolutie heel goed is geconserveerd. Dit brokstukje vormt dus de basis van breed voorkomende T-cel immuniteit tegen een groot aantal ziekmakende bacteriën. Het zou dus aanknopingspunten kunnen bieden bij het maken van medicijnen tegen een heleboel infectieziekten. Maar zover is het nog lang niet. Wel willen we hier verder onderzoek naar doen, want dit werpt een nieuw licht op de werking van ons immuunsysteem.”