De rol van menselijk gedrag in de coronacrisis

In de aanpak van de coronacrisis laten beleidsmakers en politici zich nadrukkelijk adviseren door wetenschappers. Naast de prominente rol die vanzelfsprekend is weggelegd voor virologen, epidemiologen, dataspecialisten en economen wordt steeds duidelijker dat er ook behoefte is aan relevante kennis over sociale processen en menselijk gedrag. Om aan deze behoefte tegemoet te komen heeft een groep van 42 gezaghebbende internationale gedragswetenschappers, waaronder Naomi Ellemers en Paul van Lange, een aantal belangrijke inzichten op een rij gezet, die volgen uit wetenschappelijk onderzoek op het gebied van de sociale en gedragswetenschappen. Het artikel is vandaag verschenen in Nature Human Behaviour.

Sociaal psycholoog en Universiteitshoogleraar aan de Universiteit Utrecht Naomi Ellemers legt uit dat het betreffende artikel een helder overzicht geeft van de do’s en don’ts op het gebied van sociale omgang tijdens de pandemie. “Dat gaat van het benutten van sociale normen om solidariteit te bevorderen, tot het voorkomen van de negatieve gevolgen van sociale isolatie. Het kan bijvoorbeeld veel uitmaken of je in de berichtgeving laat zien hoeveel mensen zich wel aan de gestelde richtlijnen houden, of juist aandacht besteedt aan mensen die zich er niet aan houden. Ook moeten we rekening houden met culturele verschillen als we kijken wat wel of niet werkt in andere landen. Daarnaast behandelen we in ons artikel bijvoorbeeld belangrijke aandachtspunten in de overheidscommunicatie, om te bevorderen dat mensen zich aan de gestelde richtlijnen houden.”

Persconferenties zijn hét middel om gedragsverandering te simuleren. Maar dan moeten er geen fouten worden gemaakt.

Reduceer ruis tot nul

Wat overheidscommunicatie betreft wil Van Lange, hoogleraar Sociale Psychologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam (VU), een concreet voorbeeld aanreiken: “In de literatuur over samenwerking tussen mensen is ruis een kernbegrip. In vrijwel elk sociaal dilemma in het alledaagse leven is er sprake van ruis die kan leiden tot misverstanden. Bijvoorbeeld doordat men het verkeerde zegt, het verkeerde ziet, of het verkeerde uitvoert. Persconferenties zijn hét middel om gedragsverandering (en straks: gedragsbehoud) te simuleren. Maar dan moeten er geen fouten worden gemaakt, zoals de afgelopen weken een aantal keren is gebeurd. Vul persconferenties daarom aan met strak geregisseerde, en vooraf opgenomen, toespraken die ook op social media (met Engelstalige ondertiteling) gedeeld kunnen worden. Mensen maken dan beter het onderscheid tussen zéér dwingende regels en verdere uitleg en toelichting van deze regels. In tijd van een crisis moet ruis gereduceerd worden tot nul.”

Ellemers en Van Lange zijn tevens bestuursleden van het Kurt Lewin Instituut, een landelijk netwerk van onderzoekers, waarin meer dan 200 wetenschappers van zes universiteiten de psychologie van sociaal gedrag bestuderen.