“We hebben een perfect systeem ontworpen om in vitro medicijnen te testen tegen leververvetting”

Leververvetting komt veel voor bij dieren en mensen, maar deze aandoening is moeilijk te behandelen. Dat komt ook doordat er tot voor kort geen geschikt cel- of diermodel was om leververvetting te onderzoeken. Hedwig Kruitwagen en Bart Spee ontwikkelden een model om medicijnen te testen op adulte stamcellen van katten. Deze leverorganoïden zijn in de toekomst misschien ook bruikbaar voor leveronderzoek bij de mens.

Muizen, mensen, honden en katten kunnen allemaal last krijgen van leververvetting, maar bij katten komt deze ziekte vaak voor. “De kat is heel gevoelig voor leververvetting”, zegt leveronderzoeker Bart Spee. “Het klinkt een beetje gek, maar als een kat stopt met eten, bijvoorbeeld door stress na een verhuizing, dan krijgt hij last van leververvetting. Als mensen stoppen met eten, dan krijgen we niet ineens een vette lever, maar katten gaan anders met hun vetten om dan andere diersoorten. Er gebeurt dus iets aparts in hun stofwisseling. Onderhuids vet wordt geactiveerd, dat gaat naar de lever en wordt daar gestapeld. Dat gebeurt bij katachtigen erg snel. En daar kan een kat uiteindelijk aan doodgaan.”  

Leververvetting bij katten
Spee en Kruitwagen deden al eerder onderzoek met stamcellen van de lever, ofwel leverorganoïden, maar dan bij honden met koperstapeling, gefinancierd door Zon/MW NWO. Om hun onderzoek naar leververvetting bij katten te financieren, klopten ze aan bij de WINN Feline Foundation, een Amerikaanse stichting die onderzoek naar ziekten van katten financiert. Met succes, want ze kregen een bedrag van 25.000 dollar.

Vetten stapelen
“We hebben eerst gekeken of organoïden vetten stapelen en dat gebeurde", vervolgt Spee. "Daarna hebben we vier verschillende diersoorten vergeleken: muis, mens, hond en kat. We zagen dat de kat veruit het meest vetten stapelde in de organoïden. Dat onderzoek hebben we samen gedaan met onder meer de groep van Bernd Helms bij Biochemie & Celbiologie. Vervolgens hebben we met die adulte stamcellen van katten gekeken of we de mate van vervetting met medicijnen konden verminderen. Dat lukte ook in die organoïden. Daarmee hebben we dus aangetoond dat we in vitro medicijnen kunnen testen op effectiviteit en veiligheid.”

Kattenmodel met levende cellen
“Het mooie is dat dit echt de eerste primaire cellijn van katten is die zo wordt gebruikt. Van andere diersoorten zijn altijd wel cellijnen beschikbaar, maar voor de kat bestond nog niks. Wij hebben nu als eerste een model ontwikkeld om ziektes van de kat met levende cellen te onderzoeken.”

Ook bij mensen?
De onderzoekers hebben inmiddels een tweede financiële injectie gekregen van de WINN Feline Foundation, dit keer van 15.000 dollar. “We zijn nu bezig met een vervolgaanvraag. Daarmee willen we verschillende nieuwe en bestaande medicijnen gaan testen op leververvetting bij katten. Het gaat bijvoorbeeld om medicijnen die aan mensen worden gegeven tegen leververvetting, maar die nog niet bij katten worden toegepast. Met zo’n in vitro systeem kun je de efficiëntie bekijken, maar ook de veiligheid op levergebied, dus of de cellen het overleven. Eigenlijk hebben we in de kat een geconcentreerd model voor vervetting. Als medicatie op katten werkt, zou je die ook kunnen toepassen bij mensen. Het Erasmus MC werkt aan leververvetting bij de mens en heeft daarom ook actief meegewerkt aan ons onderzoek.”

Link naar de publicatie in Stem Cell Reports.