Sociale stijgers uit het (gast)arbeidersmilieu

Onlangs verscheen van Mick Matthys het boek Rennen in de buitenbocht. Sociale stijgers uit het (gast)arbeidersmilieu aan het woord over studie, loopbaan en identiteit. Het is een herziene, geactualiseerde en uitgebreide uitgave van zijn succesvolle boek Doorzetters (2010), waarin drieëndertig Nederlandse en Vlaamse universitair afgestudeerden afkomstig uit de arbeidersklasse hun verhaal vertellen. Hoe kwamen zij aan de universiteit terecht en hoe verging het hen verder in de samenleving?

Voor Rennen in de buitenbocht stelde Mick Matthys dezelfde vragen, tien jaar later, aan universitair afgestudeerden uit het milieu van arbeidsmigranten. Zij vertellen over hun ambities en doorzettingsvermogen maar ook over hun eenzaamheid en de twijfel over bij wie ze nu eigenlijk horen. Door de toevoeging van hun verhalen geeft Mick Matthys een nog completer beeld van de (ongelijke) kansen van sociale stijgers.

De juiste keuze voor de juiste opleiding na de lagere school is tegenwoordig een hot issue. Het lijkt een onuitroeibare wet dat het niet talent en intelligentie zijn die de toekomst van de kinderen bepalen, maar de opleiding van de ouders. Onderwijssociologen betogen al decennia dat kinderen uit de lagere sociale milieus niet dezelfde onderwijskansen hebben als kinderen uit de hogere milieus. Er zijn altijd kinderen en jongeren uit het milieu van (gast)arbeiders die, al dan niet met de morele en concrete steun van bewogen en gemotiveerde leerkrachten, deze stoelendans ontspringen, de weg naar de universiteit inslaan om daarna het leven en de loopbaan te leiden van hoger opgeleide professionals.

In Rennen in de buitenbocht – een herziene, geactualiseerde en uitgebreide uitgave van Doorzetters (2010) – vertellen drieëndertig Nederlandse en Vlaamse universitair afgestudeerden afkomstig uit de arbeidersklasse hun verhaal over hoe zij aan de universiteit terechtkwamen en hoe het hen verder verging in de samenleving. Dezelfde vragen zijn, tien jaar later, voorgelegd aan universitair afgestudeerden uit het milieu van arbeidsmigranten. Hun verhalen zijn opgenomen in een apart gedeelte van het boek.

Thema’s die daarbij aan de orde komen zijn het gezin waaruit de (gast)arbeiderskinderen afkomstig zijn, de eventuele voorgeschiedenis ervan, de ambities van hun ouders of het ontbreken ervan, hun studie, hun opvatting van professionaliteit. Ze vertellen over hun eenzaamheid, hun marginaliteit en het gevoel van: bij wie hoor ik eigenlijk? Het gaat echter vooral om hun doorzettingsvermogen, hun kracht om tegen de stroom in te roeien, zich aan te passen en te integreren en belangrijke maatschappelijke posities te verwerven. Opvallend verschil in de verhalen van beide groepen is de sterke ambitie van de zonen en dochters van de gastarbeiders.

Mick Matthys is voormalig programmadirecteur van het masterprogramma voor professionals Management en Communicatie van het departement Bestuurs- en Organisatiewetenschap (USBO) van de Universiteit Utrecht. Doorzetters was zijn proefschrift, en werd ook in vertaling uitgegeven door Routledge (Cultural Capital, Identity and Social Mobility, 2013). Na zijn pensionering deed hij aan de Vrije Universiteit (Amsterdam) onderzoek naar de levensloop en motivatie van eerste generatiestudenten en publiceerde hij meerdere artikelen over thema’s uit zijn proefschrift. In 2018 verscheen van zijn hand Waarom Belgen gelijk hebben en Nederlanders gelijk krijgen.

Rennen in de buitenbocht van Mick Matthys verscheen bij uitgeverij Garant en is te bestellen bij de boekhandel, bijvoorbeeld deze.