Waarom houden sommige dieren een winterslaap?
Er zijn dieren die de hele winter door slapen. Klinkt goed toch? Maar hoe doen ze dat en waarom? Sommige dieren, zoals egels, vleermuizen, hazelmuizen en hamsters houden een winterslaap. Andere dieren, zoals beren, en dassen houden een winterrust. Wat is eigenlijk het verschil tussen winterslaap en winterrust? We maakten een rondje langs de experts.
Gedragsbioloog Claudia Vinke: “Tijdens de koude wintermaanden is het voor veel dieren lastig om aan voedsel te komen. Om met deze voedselschaarste om te kunnen gaan, houden sommige diersoorten een winterslaap. Dit helpt hen om met zo min mogelijk energie door deze moeilijke periode heen te komen. Winterslaap is dus een functioneel gedrag en onderdeel van het natuurlijke bioritme.”
Winterrust of winterslaap?
Margriet Montizaan van het Dutch Wildlife Health Centre (DWHC): “Er is een verschil tussen winterslaap en winterrust. Tijdens de winterslaap zakt de lichaamstemperatuur flink (tot enige graden boven of soms zelfs rondom het vriespunt), en de ademhaling en het hartritme worden op een laag pitje gezet om energie te besparen.”
Sommige diersoorten slapen de hele winter door, andere worden een paar keer tussendoor wakker. “De strengheid van de winter heeft ook invloed hierop. Vergelijkbaar met winterslaap dalen de hartslag en ademhalingsfrequentie tijdens de winterrust. De lichaamstemperatuur daalt echter hooguit een paar graden. Daarnaast ontwaken winterrustende dieren regelmatig om even wat te eten. Een beer of das is hier een goed voorbeeld van, terwijl eekhoorns zich met name tijdens gure dagen langere periodes zullen schuilhouden om op betere dagen het hol te verlaten om de aangelegde voedselvoorraden te kunnen aanspreken”, legt Montizaan uit.
Verwar een slapend dier niet met een dood dier
In deze tijd van het jaar kun je op de vreemdste plekken dieren in winterslaap vinden. Zoals bijvoorbeeld egels. Montizaan: “Mensen vinden egels in winterslaap vaak per ongeluk als ze in de wintermaanden in de tuin bezig zijn, bijvoorbeeld als ze dode bladeren en takken opruimen. Egels kunnen daarin hun winternest gemaakt hebben, ze gaan namelijk niet ‘open en bloot’ in winterslaap.” Slapende egels kun je gemakkelijk verwarren met dode egels. Egels in winterslaap ademen namelijk zeer weinig en onregelmatig. Ook voelen ze koud aan en ze kunnen zelfs lijkstijf lijken. Bovendien reageert het dier nauwelijks op prikkels, zelfs als hij verstoord wordt. Ze bewegen hun stekels dan heel subtiel en soms maken ze een zacht blazend geluid. Montizaan: “Het is belangrijk dat je de egel dan met rust laat en weer toedekt. Hij zal dan vanzelf opnieuw in winterslaap gaan.”
Ook dierenarts-specialist Yvonne van Zeeland herkent dit verhaal, maar dan bij (goud)hamsters. “Het verhaal van de hamster die in winterslaap gaat wanneer het in huis te koud wordt en dan voor dood wordt aangezien is een welbekend probleem. Het is dus belangrijk om te controleren op tekenen van leven en eventueel een dierenarts in te schakelen zodat die kan vaststellen dat het diertje écht dood is.”