Utrecht leidt Europees onderzoek naar moeilijk behandelbaar astma bij kinderen

Een Europees projectvoorstel voor onderzoek naar moeilijk behandelbaar astma bij kinderen van dr. Anke-Hilse Maitland-van der Zee en dr. Aletta Kraneveld van de Universiteit Utrecht, is gehonoreerd met een toekenning van in totaal bijna 1 miljoen euro. Het onderzoek wordt uitgevoerd in samenwerking met wetenschappers uit Engeland, Duitsland, Spanje en Slovenië. De afgelopen jaren is duidelijk geworden dat verschillende biomarkers, zoals variaties in DNA en de samenstelling van de uitgeademde lucht, voorspellers kunnen zijn voor moeilijk behandelbaar astma. In dit project zullen biomarkers in verschillende monsters (speeksel, bloed, uitgeademde lucht, faeces) gecombineerd met patiënten kenmerken worden onderzocht om uit te vinden wat de karakteristieken zijn van kinderen die niet goed reageren op astma standaard therapie.

Astma komt voor bij zes op de honderd kinderen, waarvan 10 procent ondanks medicatie ernstige klachten houdt. Eerder klinisch farmacologisch onderzoek van dr. Anke-Hilse Maitland-van der Zee en collega’s, liet zien dat kinderen die ondanks medicatie last houden van ernstige astma-aanvallen vaker bepaalde variaties in hun DNA hebben. Ook is de uitgeademde lucht van deze groep kinderen anders qua samenstelling. “Die relaties zijn echter niet één-op-één”, aldus Maitland-van der Zee. “Astma heeft een genetische component, maar bij de ontwikkeling spelen ook omgevingsfactoren een rol. Zo zie je het effect van borstvoeding of opgroeien op een boerderij terug in het immuunsysteem van het kind. Hierbij speelt de samenstelling en activiteit van de darmflora, het zogenaamde microbioom, een belangrijke rol.”

Tweehonderd kinderen

Maitland-van der Zee en haar collega’s gaan daarom van in totaal tweehonderd kinderen uit vijf landen alle variaties in genoom (DNA), epigenoom (methylering van DNA), transcriptoom (RNA, geeft informatie over aflezen van DNA), microbioom (DNA van bacteriën, in dit geval in de darmen) en breathome (variatie in componenten van uitgeademde lucht) bepalen in relatie tot hun astma – goed behandelbaar of niet goed behandelbaar. In de eerste fase met honderd kinderen, kijken ze in de breedte. In de tweede fase zoomen ze in op de meest veelbelovende biomarkers in deze verschillende lagen van informatie. “Deze biomarkers kunnen informatie geven over de manier waarop een kind zal reageren op astma therapie. Hierdoor verwachten we nauwkeuriger het type astma te kunnen voorspellen. Bovendien hopen we aanknopingspunten te vinden voor een betere behandeling van kinderen die nu ondanks medicatie ernstige klachten blijven houden.”

Personalized medicine

Maitland-van der Zee is gespecialiseerd in onderzoek naar ‘personalized medicine’: geneesmiddelen die veel meer rekening houden met de individuele verschillen tussen patiënten. Daarvoor is het wel essentieel die verschillen tussen patiënten goed te kunnen bepalen. Kraneveld is een expert op het gebied van chronische aandoeningen en het microbioom van de darmen. . “Onze samenwerking is een nieuwe stap binnen Farmaceutische Wetenschappen om fundamenteel en klinisch farmacologisch onderzoek te verbinden. Dat is zeer waardevol voor het vertalen van onderzoeksresultaten naar nieuwe therapieën voor patiënten”, aldus Kraneveld.

SysPharmPediA

Het project, ‘SysPharmPediA: Systems pharmacology approach to difficult-to-treat pediatric asthma’, start in maart 2016 en duurt drie jaar. De toekenning is onderdeel van het H2020-programma ERACoSysMed en wordt medegefinancierd door ZonMw en de onderzoeksfinanciers van de andere deelnemende landen.

Life Sciences

Dit onderzoeksproject is een voorbeeld van ‘Public Health’, een onderdeel van het strategisch onderzoeksthema Life Sciences van de Universiteit Utrecht.

Meer informatie

Zie het persbericht over de promotie van Susanne Vijverberg voor meer informatie over het eerdere onderzoek naar moeilijk behandelbare astma bij kinderen.