"Studenten en docenten moeten uit hun comfortzone treden"

In september 2021 is de vernieuwde bachelor Sociale geografie en planologie gestart. Community Engaged Learning (CEL) heeft daarin een expliciete plek gekregen. Onderwijsdirecteur Gery Nijenhuis en facultaire CEL-ambassadeur Irina van Aalst leggen uit waarom studenten baat hebben bij dit type onderwijs.

“Het CEL-onderwijs binnen onze opleiding is niet iets nieuws”, legt Gery uit. “Sociaal geografen en planologen bestuderen onder andere hoe mensen hun omgeving ervaren, inrichten en weer veranderen. De beste manier om hier onderzoek naar te doen is jezelf onder te dompelen in die specifieke omgeving. Een paar jaar geleden hebben we daarom een pilotproject gedaan in de Utrechtse wijk Lunetten waarbij groepjes studenten negen weken lang in de wijk zaten om samen met lokale stakeholders te werken aan sociaalgeografische vraagstukken. Het ging bijvoorbeeld om vragen als: hoe beleven ouderen de veiligheid in hun wijk? Wat zijn de plekken waar tieners graag komen en waar gaan ze liever niet naartoe? De ervaringen met dit project waren zeer positief en daarom wilden we het CEL-onderwijs verder verankeren in de opleiding.”

Participatief onderzoek

“Het onderzoek binnen onze opleiding is nogal empirisch van aard, met het accent op surveys en interviews, en daarom vonden we dat er best wat meer aandacht mocht komen voor een meer participatieve manier van onderzoek doen”, vertelt Gery. “Binnen het project in de wijk Lunetten lieten we studenten daarom actief optrekken met bewoners om zo zelf te ervaren hoe het leven in die wijk is. Ze maakten bijvoorbeeld een wandeling met een oudere die hen liet zien waar zij onveilige plekken in de wijk ervaren.” Irina benadrukt daarbij dat investeren in de relatie met stakeholders een belangrijk onderdeel van het project is.

Studenten zijn daar niet alleen maar om data op te halen, we willen als universiteit ook een duurzame relatie met de omgeving opbouwen.

Samenwerking

In het tweede jaar van de bachelor kunnen studenten nu kiezen uit vier tracks waarbij de laatste cursus gericht is op ervaringsgericht CEL-onderwijs. Dat kan gaan over thema’s als migratie of de inclusieve stad. Hierbij wordt samengewerkt met onder andere gemeenten, NGO’s, burgerinitiatieven en sociale ondernemingen. “Het gaat hier nadrukkelijk om een samenwerking en niet om een afgebakende opdracht vanuit een externe partij”, legt Irina uit. “Voor onze opleiding werkt dat het beste, maar ik kan mij voorstellen dat dat bij andere opleidingen weer anders ligt.”

Vlog

“Eén van de belangrijkste leerpunten van CEL-onderwijs is dat studenten leren reflecteren op hun eigen handelen”, vertelt Gery. “Maar omdat de studenten op locatie aan hun project werken, zochten we een manier om toch een vinger aan de pols te houden. Dat heeft geresulteerd in een wekelijkse vlog die studenten op vrijdag bij hun begeleider aanleveren. Zo houden we als docenten zicht op wat er gebeurt en kunnen we tijdig bijsturen als dat nodig is.” 

Comfortzone

Voor studenten is het CEL-onderwijs wel een beetje wennen. “Ze vinden het leuk, maar het maakt ze tegelijkertijd onzeker”, legt Irina uit. “Ze zijn gewend aan het volgen van reguliere cursussen, maar ineens moeten ze zelf op pad en worden ze geconfronteerd met zaken waar ze niet op zijn voorbereid. Denk bijvoorbeeld aan een bewoner die zijn afspraken niet nakomt. Of het organiseren van een focusgroep waarbij aan veel gedacht wordt, behalve aan het aanwijzen van een voorzitter. Studenten moeten soms echt een beetje uit hun comfortzone treden, maar dat is juist leerzaam.” Dat van die comfortzone geldt volgens Irina niet alleen voor studenten, maar ook voor docenten. “Docenten zijn over het algemeen control freaks. Ik mag dat zeggen, want ik ben er zelf immers ook een. Het liefst denk ik mijn cursus van tevoren helemaal uit. Alleen bij dit project kan dat niet, dus je moet als docent ook leren om je een beetje flexibel op te stellen.”

Verwachtingsmanagment

Eén van de belangrijkste aandachtspunten van het CEL-onderwijs is volgens Gery en Irina toch wel het verwachtingsmanagement. Gery: “Dat kun je heel breed zien. Het gaat bijvoorbeeld om de verwachtingen van docenten richting studenten, maar ook om die van studenten richting stakeholders en vice versa. Daar gaan we de komende periode meer aandacht aan besteden.”