Rivierdelta’s winnen wereldwijd land, voorlopig

Het landoppervlak van deltagebieden over de hele wereld is in de afgelopen 30 jaar toegenomen, ondanks afdamming van rivieren die dat proces bemoeilijkt. Dit concluderen onderzoekers van de Universiteit Utrecht, Wageningen University & Research, en verschillende Amerikaanse instellingen. Een van de belangrijkste oorzaken is ontbossing, wat leidt tot bodemerosie en een verhoogde aanvoer van sediment naar de delta's. Met het oog op de verwachte versnelde zeespiegelstijging is het echter onwaarschijnlijk dat de landwinst in de komende eeuw zal aanhouden. De onderzoekers publiceerden hun bevindingen in het prestigieuze tijdschrift Nature.

Rivierdelta’s zijn zowel economisch als ecologisch de waardevolste gebieden ter wereld. Maar door zeespiegelstijging en natuurrampen zoals stormen en tsunami’s loopt de delta steeds meer gevaar. Veel van de gebieden hebben door indamming stroomopwaarts te maken met een afname in sedimentaanvoer, waardoor ze nog kwetsbaarder worden. Maar door grootschalige ontbossing stroomopwaarts is de hoeveelheid sediment die naar veel delta's wordt getransporteerd echter toegenomen.

Verschillende factoren

Een deltagebied wordt gevormd door onder andere rivierafzettingen en de kracht van golven en getijden, maar over de verbanden daartussen is nog veel onbekend. Een internationale groep wetenschappers uit Nederland en de VS ontwikkelde daarom een nieuw computermodel dat berekent hoeveel verschillende factoren, zowel menselijke als natuurlijke, de deltavorm beïnvloeden. Zo konden de invloed van de mens bepalen op de vorm van een delta. Ze bekeken via dit model meer dan 10.000 deltagebieden, variërend van kleine riviermondingen tot megadelta’s zoals de Mississippi en Mekong delta’s. Met satellietbeelden konden ze aantonen dat de resultaten van hun model kloppen.

Delta groeit door menselijk handelen

Dr. Jaap Nienhuis, aardwetenschapper aan de Universiteit Utrecht en eerste auteur van de publicatie vertelt: “Door de satellietbeelden ontdekten we dat het landoppervlak van de delta’s in de afgelopen dertig jaar delta’s wereldwijd is gegroeid. Een belangrijke oorzaak hiervoor bleek menselijk handelen. Zeker een kwart van de deltagroei kan worden toegeschreven aan ontbossing stroomopwaarts. Ontbossing leidt tot bodemerosie en een verhoogde aanvoer van sediment naar de kust. Menselijk ingrijpen, zoals het bouwen van dammen, leidt tot ‘sedimenthonger’ aan de kust en vergroot het effect van golven en getijden, dat de vorm van de delta kan veranderen.”

Zeker een kwart van de deltagroei kan worden toegeschreven aan ontbossing stroomopwaarts. Ontbossing leidt tot bodemerosie en een verhoogde aanvoer van sediment naar de kust.

Nieuw land zal de zeespiegelstijging niet overleven

Maar met de verwachte versnelde zeespiegelstijging is het niet waarschijnlijk dat de landwinst de komende eeuw zal aanhouden. De volgende stap in het onderzoek is daarom het ontwikkelen van nieuwe computermodellen die toekomstige deltaveranderingen kunnen voorspellen. “We moeten kunnen anticiperen op deze veranderingen”, vertelt Nienhuis. “Het is daarom cruciaal dat we meer leren over hoe golven en getijden de rivierdelta’s veranderen, zowel lokaal als wereldwijd.”

Dit onderzoek werd mede gefinancierd door de Amerikaanse National Science Foundation en NWO.

Publicatie

Nienhuis, JH, AD Ashton, DA Edmonds, AJF Hoitink, AJ Kettner, JC Rowland, TE Törnqvist, 2020, Global-scale human impact on delta morphology has led to net land area gain, Nature, doi:10.1038/s41586-019-1905-9