Radioactief afval: nu nadenken over de gevolgen straks
De Groningse gaskraan gaat dicht en de opwarming van de aarde moet niet nog verder doorgaan. Niet verwonderlijk dat er dus weer stemmen opgaan om over te stappen op kernenergie, juist onder jongeren zoals Trouw onlangs berichtte (‘Helft van de jongeren wil nieuwe kerncentrales’). Voor het eerst is nu alle informatie bijeengebracht over hét hete hangijzer bij deze energiebron: wat te doen met het afval? Vijftig Utrechtse studenten bekeken dit vraagstuk vanuit een breed scala aan invalshoeken: die van het beleid, de samenstelling van de ondergrond, de ontwikkeling van technologische kennis en de manier waarop we toekomstige generaties bij het afval moeten betrekken. De website https://toekomstradioactiefafval.sites.uu.nl biedt een handzaam overzicht van hun bevindingen, waar ook beleidsmakers hun voordeel mee kunnen doen.
De voordelen van kernenergie zijn bekend: kernenergie veroorzaakt nauwelijks CO2-uitstoot en legt, in tegenstelling tot wind- en zonne-energie, een minimaal beslag op de ruimte, het landschap of op grondstoffen. De discussie over de nadelen, en dan met name over het radioactieve afval, is al bijna net zo oud als de technologie zelf. “Onze website is niet bedoeld als een ondubbelzinnige stellingname voor of tegen kernenergie,” verduidelijkt Angel Aardse, studente Natuurwetenschap en Innovatiemanagement (NW&I). “We willen vooral bewustzijn creëren, opdat er weloverwogen keuzes gemaakt worden.”
Nuances
“De discussie ligt inderdaad genuanceerder”, valt Leonoor van Kersbergen, studente Aardwetenschappen haar bij. Zij wijst erop dat niet alleen kerncentrales radioactief afval produceren. “Ook medicijnproducenten, de industrie, de landbouwsector, de wetenschap en de gezondheidszorg produceren radioactief afval. Daar zal ook een oplossing voor gezocht moeten worden.”
Toekomstbestendige communicatie
De studenten onderzochten vier thema’s waarmee rekening gehouden moet worden bij de opslag van radioactief afval. Ze keken bijvoorbeeld naar bestuurlijk-maatschappelijke vraagstukken. Anna Fial, studente Sociale Geografie en Planologie: “Momenteel kun je bijvoorbeeld wel goede regels hebben opgesteld, maar wie garandeert dat de controlerende instanties er straks nog zijn? Of dat ze ook op de lange termijn goed blijven nadenken over de opslag van kernafval?” Ook over een toekomstbestendige communicatie moet worden nagedacht. “Wie weet worden de hedendaagse symbolen over een paar duizend jaar helemaal niet meer begrepen,” vult Lotta Jüchtern, studente Global Sustainability Science aan. En opslag is nu nog een zaak van nationale overheden. “Zou je zoiets niet beter in internationaal verband kunnen organiseren? En wat is daar dan voor nodig?”, vraagt haar studiegenoot Liv Angerer zich af.
De studenten wijzen erop dat ook geologische, planologische en klimatologische aspecten een rol spelen. Daan Hofstra, net als Angel Aardse student NW&I: “Zeker in een land als Nederland is de ruimte beperkt en dat probleem wordt alleen maar nijpender nu de zeespiegel stijgt en de bodem in sommige delen van het land daalt. Je moet dus goed weten waar je mee bezig bent als je besluit om kernafval aan de kust op te slaan. Of als je kiest voor ondergrondse opslag – wie weet botst dat wel met de plannen van toekomstige generaties. Wat rechtvaardigt dan onze keuzes voor opslaglocaties?”
Honours project
De website is het resultaat van een project binnen het Geosciences Honours College voor studenten van de faculteit Geowetenschappen die meer uitdaging, verbreding of verdieping zoeken. Dit specifieke project is ontstaan uit contacten van de Utrechtse planeetwetenschapper dr. ir. Inge Loes ten Kate met het Rathenau Instituut. Ter gelegenheid van de lancering van de website hebben de betrokken studenten een presentatie gegeven voor vertegenwoordigers van het Rathenau Instituut, het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en andere experts. Projectleider Dhoya Snijders van het Rathenau Instituut: "Radioactief afval wordt vaak weggezet als een technisch onderwerp, maar deze studenten laten zien dat het echt een maatschappelijke opgave is. Om die op te lossen hebben we allerlei verschillende invalshoeken nodig, en ook dit soort idealisme, creativiteit, en nieuwe energie."