Positieve of negatieve klas: populaire jongeren zetten een norm

Tijdens de puberteit is het voor jongeren steeds belangrijker om bij de groep te horen, en om populair te zijn. Hoe jongeren populair kunnen worden, hangt af van in wat voor klas ze terechtkomen. Onderzoekster aan de Universiteit Utrecht Lydia Laninga-Wijnen onderzocht populariteit binnen verschillende klassen. Haar bevindingen zijn bijeengebracht in haar proefschrift They get the power!, een onderzoek naar gedrag, populariteit en vriendschappen van jongeren in hun klas.

Laninga Wijnen schrijft dat het in sommige klassen ‘cool’ is om de pestkop uit te hangen of brutaal te zijn naar de leerkracht, terwijl dit in andere klassen not done is en er juist waarde gehecht wordt aan hulpvaardig of prosociaal gedrag. Laninga-Wijnen: “Wat er cool gevonden wordt in een klas wordt ook wel de populariteitsnorm genoemd. Deze norm ontstaat al snel aan het begin van het schooljaar en heeft een doorwerking op hoe vriendschappen ontstaan en hoe vrienden elkaars gedrag beïnvloeden.” De Utrechtse onderzoekster toont in haar proefschrift aan dat in klassen met agressieve populariteitsnormen, agressieve jongeren samen clusteren en elkaar versterken in dit negatieve gedrag.

Positieve stempel

Maar, zo legt Laninga-Wijnen uit, populaire jongeren hebben ook veel positieve eigenschappen en kunnen ook een positieve stempel op de klas drukken door een norm voor prosociaal gedrag te zetten. “Het is hierbij wel belangrijk dat deze populaire jongeren, of andere populaire jongeren in de klas, geen agressie vertonen.” Want als er in een klas zowel prosociale als agressieve populariteitsnormen heersen, en dat is in de helft van de onderzochte klassen het geval, dan ‘winnen’ de agressieve normen. “Jongeren in deze klassen versterken elkaars agressie, en remmen elkaar in aardig gedrag.”

Een prosociale populariteitsnorm is waarschijnlijker in klassen waarin iedereen ongeveer even populair is.

Agressieve populariteitsnorm

Wat bepaalt dan of er een agressieve populariteitsnorm ontstaat? Dit hangt af van wie er bij wie in de klas worden geplaatst aan het begin van het schooljaar, en welke groepsstructuur daaruit voortvloeit. “Ik heb opgemerkt dat in klassen waarin populariteit ongelijk verdeeld is tussen leerlingen (sterke hiërarchie), er eerder een agressieve populariteitsnorm ontstaat. Een hiërarchie kan competitie uitlokken. Binnen deze competitie kan agressief gedrag (zoals roddelen of pesten) helpen om over de rug van een ander een hogere populariteitspositie te verwerven. Een prosociale populariteitsnorm is waarschijnlijker in klassen waarin iedereen ongeveer even populair is.”