Opening Westerdijkjaar: “Hier stond ze”

Geheel in de stijl van Johanna Westerdijk werd vrijdag 10 februari gevierd dat precies 100 jaar geleden de eerste Nederlandse vrouwelijke hoogleraar haar oratie hield. De titel van de rede was: ‘De nieuwe wegen van het phytopathologisch onderzoek’. In de bomvolle Aula van het Academiegebouw werd dit historische feit met lezingen, discussie en muziek gevierd. Immers: Werken en feesten vormt schoone geesten!

“Hier stond ze”, sprak Jet Bussemaker, minister van Onderwijs Cultuur en Wetenschap. Hoewel het aandeel vrouwelijke hoogleraren nog forse verbetering behoeft, is er veel ten goede veranderd. Bussemaker noemde bijvoorbeeld het feit dat vrouwen die trouwen, hun betaalde baan kunnen voortzetten. Nu is dat gelukkig vanzelfsprekend. Tevens memoreerde zij haar oudtante Bery die nog met Johanna Westerdijk had samengewerkt. Daarnaast gaf de minister aan dat de uitvoerregeling voor de aanstelling van 100 extra vrouwelijke hoogleraren wordt ondergebracht bij de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Hiermee is het Westerdijkjaar geopend.

Samenvatting Westerdijkviering

Niemand werd uitgesloten

Patricia Faasse, Westerdijkbiografe en medeorganisator van de Westerdijkviering, vertelde het gemêleerde publiek dat Johanna Westerdijk niemand uitsloot. “Niet op grond van ras, niet op grond van religie en niet op grond van geslacht.” Een houding die ook vandaag de dag niet aan waarde heeft ingeboet.

Westerdijk Institute

Bijzonder was het moment waarop Pedro Crous, directeur van het Centraalbureau voor Schimmelcultures (KNAW), aankondigde dat deze organisatie  - waar Johanna Westerdijk van 1907 tot 1958 directeur was – haar naam verandert in Westerdijk Fungal Biodiversity Institute. Luid applaus viel hem ten deel.

Werken en feesten vormt schoone geesten.

Stap in de voetsporen van Johanna

Vervolgens riep Francine Govers, hoogleraar plantenziektenkunde op “Alle Johanna’s, alle Hans’en, Hanna’s, Jalai’s, Juan’s, Jalila’s, Jenney’s, welke naam, geslacht of oorsprong je ook hebt: stap in de voetsporen van Johanna!”. Sandra Ponzanesi van het Landelijk Netwerk Vrouwelijke Hoogleraren (LNVH) lichtte de huidige stand van zaken toe met het cijfermateriaal uit de recente monitor vrouwelijke hoogleraren. Melanie Peters, directeur bij het Rathenau Instituut, ging in op de ontwikkeling van loopbanen van vrouwelijke academici, mede op basis van de ‘kraamkamergegevens’ en de gemiddelde periode na promotie tot hoogleraarsbenoeming.

Paardenmiddel

De paneldiscussie met Jet Bussemaker, prof. dr. Jose van Dijck (president KNAW en universiteitshoogleraar Universiteit Utrecht), Marjan Oudeman (collegevoorzitter Universiteit Utrecht), Karen Maex (rector magnificus UvA), Damaris Schindler (Universiteit Utrecht Westerdijk-fellow) en de zaal onder leiding van dagvoorzitter Ineke Sluijter was kort maar krachtig. Duidelijk werd wel dat er in veel organisaties qua cultuur nog een en ander moet veranderen, willen vrouwelijke hoogleraren zich er thuis voelen. José van Dijck: “Het kan lastig zijn als je de enige vrouw bent, of met zijn tweeën. Daarom is het belangrijk dat er een grotere massa ontstaat, want dan pas kun je de cultuur veranderen.” Marjan Oudeman: “Daar kan ik heel duidelijk over zijn: dat aandeel vrouwelijke hoogleraren moet omhoog.” Jet Bussemaker: "Ik kan wel een quotum gaan instellen, maar dat is een paardenmiddel en werkt ook niet.”

In het afsluitende gedicht van sneldichteres Dominique Engers kwamen alle onderwerpen van het programma op ludieke wijze nog eens langs. 

De organisatie van de Westerdijkviering was in handen van de KNAW, LNVH en de Universiteit Utrecht. Het organiserend comité:

• Patricia Faasse - Biografe Johanna Westerdijk en senior onderzoeker Rathenau lnstituut
• Corné Pieterse - hoogleraar Plant-Microbe lnteracties, Faculteit Bètawetenschappen, Universiteit Utrecht
• Mariette Oosterwegel - Managing Director Hubrecht Institute en CBS-KNAW
• Fernie Maas – Beleidsmedewerker LNVH

Oratie Irene Klugkist

Meteen na de Westerdijkviering werd de Aula omgebouwd voor de oratie van een volgende vrouwelijke hoogleraar aan de Universiteit: Irene Klugkist, hoogleraar Maatschappijwetenschappen, Methoden & Statistieken.