Onderzoek naar samenleven van mensen en wilde dieren in Nederland

Wilde en vrij levende grote zoogdieren nemen op verschillende plaatsen in Nederland toe. Dit leidt tot zowel positieve als negatieve interacties tussen mens en dier. In de samenleving wordt er op verschillende manieren gekeken naar in het wild levende dieren in Nederland. Universiteit Utrecht participeert samen met 17 andere organisaties in het WildlifeNL project (2023-2030) waarin wetenschappers samen met maatschappelijke partners onderzoeken, hoe mensen en wilde dieren beter met elkaar kunnen leren samenleven.

Onderzoeksprogramma WildlifeNL 

Bestaande populaties wilde zwijnen en herten nemen toe, grote grazers worden ingezet als onderdeel van natuurbeheer, sommige soorten zoals de bever en otter zijn geherintroduceerd, en weer andere soorten, zoals de wolf, de wilde kat en de goudjakhals keren op eigen gelegenheid terug naar Nederland. WildlifeNL is een onderzoeksprogramma dat zich bezighoudt met de zoektocht naar nieuwe vormen van omgaan met wild. Wilde of in het wild levende dieren keren steeds meer terug in het Nederlandse landschap.

 “De voordelen van de terugkeer van deze rijke diversiteit aan dieren in het wild zijn talrijk en divers, variërend van de positieve bijdragen van dieren in het wild aan de natuurbeleving van mensen en aan hun welzijn en gezondheid, tot de verschillende rollen die dieren in het wild spelen in het functioneren van ecosystemen, instandhouding van leefgebieden en zaadverspreiding”, legt Ine Dorresteijn uit, lid van het kernteam WildlifeNL van de Universiteit Utrecht. “Daarnaast zijn de wilde dieren zelf ook een belangrijk onderdeel van de biodiversiteit”.

De voordelen van de terugkeer van deze rijke diversiteit aan dieren in het wild zijn talrijk en divers, variërend van de positieve bijdragen van dieren in het wild aan de natuurbeleving van mensen en aan hun welzijn en gezondheid, tot de verschillende rollen die dieren in het wild spelen in het functioneren van ecosystemen, instandhouding van leefgebieden en zaadverspreiding

Deze ontwikkeling leidt echter ook tot spanningen tussen mensen en dieren. Dit vraagt om een kritische analyse van omgaan met de in het wild levende dieren. In een dichtbevolkt land als Nederland vinden voortdurend ontmoetingen plaats tussen beiden, bewust en vaker nog onbewust. In wildbeheer van hoefdieren zoals wilde zwijnen ligt nu de nadruk vooral op het beheer van de aantallen wilde dieren en minder op de communicatie en omgang tussen mensen en deze dieren.

“Dit roept een belangrijke vraag op”, zegt Joris Cromsigt, lid van het WildlifeNL-kernteam van zowel de Universiteit Utrecht als de Zweedse Universiteit voor Landbouwwetenschappen (SLU). “Als we de huidige comeback van dieren in het wild aanmoedigen en accepteren, hoe kunnen we ons landschap en onze samenleving dan dienovereenkomstig vormgeven? Centraal daarbij staat hoe wij in Nederland kijken naar de relatie tussen dieren in het wild en mensen.”

Nieuwe aanpak omgaan met wilde en in het wild levende dieren  

WildlifeNL ziet de mens als een integraal onderdeel van de natuur en erkent dat de communicatie tussen wilde dieren en mensen medebepalend is voor hoe ze met elkaar omgaan. Vanuit dit perspectief gaat WildlifeNL het huidige wildbeheer kritisch analyseren en kijken naar mogelijkheden voor een nieuwe aanpak voor het omgaan met in het wild levende dieren. 

Als we de huidige comeback van dieren in het wild aanmoedigen en accepteren, hoe kunnen we ons landschap en onze samenleving dan dienovereenkomstig vormgeven? Centraal daarbij staat hoe wij in Nederland kijken naar de relatie tussen dieren in het wild en mensen

Het programma combineert de nieuwste inzichten uit de sociale wetenschappen, filosofie, ecologie en techniek. Samen met betrokkenen gaat WildlifeNL nieuwe technologieën, vormen van samenwerking en communicatie-strategieën ontwikkelen. Het doel is het gedrag van wilde dieren én mensen zo te beïnvloeden dat een conflictarm samenleven van mens en wild mogelijk wordt. 

Living labs reflecting the Dutch landscape and society

Veel van de vragen van WildlifeNL zijn relevant in heel Nederland, maar het project zal interventies testen en evalueren in twee zogenaamde "living labs" of proeftuinen: het Nationaal Park Zuid-Kennemerland in Noord-Holland en het Grenspark Kempen~Broek op de Nederlandse Belgische grens in Limburg.

De Kempen~Broek bestaat uit een mengeling van landbouwgrond en natuurgebieden en vertegenwoordigt daarmee het platteland, met veel verschillende grondgebruikers en een gemiddelde recreatiedruk. De Kennemerlandse duinen daarentegen bestaan uit een druk natuurgebied nabij enkele grote steden en staan daarmee model voor gebieden in de sterk verstedelijkte Randstad met een zeer hoge recreatiedruk. Bovendien zijn de dieren in het wild in beide regio's divers en nemen veel soorten - damherten, edelherten en wilde zwijnen om er maar een paar te noemen - in aantal en verspreiding toe. “Beide parken zijn uitstekende proeftuinen omdat ze te maken hebben met allerlei interacties, positief en negatief, tussen mens en dier. Ze vertegenwoordigen ook elk een ander maar belangrijk deel van het Nederlandse landschap en de Nederlandse samenleving”, legt Dorresteijn uit.

Beide proeftuinen gaan uitgebreid in op hoe natuurbeheer is ingericht, wat de uitdagingen zijn en waar de kansen voor verbetering liggen. “Belangrijk is dat de exacte vragen worden bepaald samen met onze sociale partners, die elk een belangrijke rol spelen in deze landschappen”.