NWO financiering voor: State Ownership for Sustainability? Exploring Promise, Assessing Risk

Overheden en beleidsmakers kijken steeds vaker naar staatseigendom van bedrijven om het behalen van duurzaamheidsdoelstellingen te versnellen. Dit is zowel veelbelovend als riskant. Het kan negatieve effecten hebben op eerlijke concurrentie, de rechtsstaat en de geopolitiek. NWO, de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek heeft een subsidie toegekend aan dr. Jasper Sluijs om een nieuwe onderzoeksagenda te ontwikkelen waarin staatseigendom wordt onderzocht in relatie tot duurzaamheidsinspanningen in Europa.

Twee recente voorbeelden van ingrepen van de overheid om duurzaamheid te bevorderen: de Franse regering dwong de (deels) staatseigendom luchtvaartmaatschappij Air France om binnenlandse vluchten in 2020 te schrappen. De Nederlandse regering kondigde in 2022 de nationalisatie van stadsverwarming aan. Beide initiatieven volgen uit de gedachte dat staatseigendom van deze bedrijven, in plaats van particulier eigendom, het behalen van duurzaamheidsdoelstellingen versnelt. In deze gevallen waren het emissiedoelstellingen en doelen rond de energietransitie en energieonafhankelijkheid.

Het potentieel van staatseigendom bij (bijvoorbeeld) het behalen van de doelen van de Europese Green Deal is duidelijk. Er is echter weinig bekend over de bestuurscondities waaronder staatseigendom zijn potentieel voor duurzaamheidsdoelstellingen het best kan benutten. Deze ‘governance gap’ wordt nijpender als je kijkt naar de potentiële risico’s van toegenomen staatseigendom: concurrentievervalsing op markten, grotere kans op corruptie en geopolitieke conflicten.
 

De impact van EU recht

Het gefinancierde onderzoeksvoorstel van Jasper Sluijs zal de belofte van staatseigendom met betrekking tot duurzaamheid kritisch onderzoeken, met een potentieel baanbrekende impact op het succes van duurzaamheidsinspanningen in de EU en daarbuiten. Het project heeft als onderzoeksvraag: Hoe kan het EU-rechtskader het potentieel van staatseigendom optimaliseren in de richting van duurzaamheid, en tegelijkertijd de risico's beperken die gepaard gaan met toegenomen staatseigendom?

Overheden vertrouwen steeds meer op staatseigendom in hun duurzaamheidsbeleid. Mijn onderzoek helpt bij het aanpakken van de risico's die deze afhankelijkheid met zich meebrengt.

De spanning tussen de belofte en de risico's van staatseigendom ten opzichte van duurzaamheidsdoelstellingen is relevant om te onderzoeken vanuit het perspectief van het EU-recht. Zo geldt de Europese Green Deal als een toonaangevend initiatief met effecten tot ver buiten het grondgebied van de EU. Tegelijkertijd vereisen de reikwijdte van duurzaamheid en het EU-rechtskader verdere scoping om ervoor te zorgen dat dit onderzoek echt impact heeft. Deze NWO-subsidie steunt daarom dr. Sluijs in 2023 en 2024 om een gezamenlijk langetermijnonderzoeksprogramma op het gebied van staatseigendom en duurzaamheid te ontwikkelen.