Mogelijke oplossingen voor werkdruk medische specialisten

Volgens het nieuwe Integrale Zorgakkoord moet het aantal werkenden in de zorg niet verder stijgen, terwijl de vraag naar zorg de komende jaren sterk toeneemt. Bovendien: medische specialisten kampen nu al met een hoge werkdruk. Wat hebben zij nodig om hun werk te kunnen blijven doen, met behoud van werkplezier? In haar promotieonderzoek schetst Evelien van Leeuwen enkele oplossingsrichtingen: meer aandacht voor persoonlijke ontwikkeling, training in niet-klinische vaardigheden en ontwikkeling van goed leiderschap.

Op vrijdag 7 oktober 2022 promoveerde Evelien van Leeuwen op haar proefschrift met de titel CARE voor professionals. Onderzoek naar het versterken van loopbanen en inzetbaarheid.

In Trouw publiceerde zij op 11 oktober 2022 het opinieartikel 'Zorgmedewerkers langer voor het vak behouden, dat kan heus wel.'

Medisch specialisten ontwikkelen zich te weinig in niet-klinische taken

Voor haar proefschrift heeft Evelien van Leeuwen de loopbanen en duurzame inzetbaarheid onderzocht van medische specialisten, als typisch voorbeeld van professionals. Daaruit blijkt dat er vooral aandacht is voor hun klinische ontwikkeling; het beter worden in patiëntenzorg. Medische specialisten nemen betrekkelijk weinig verantwoordelijkheid voor hun ontwikkeling op andere vlakken, en worden hier nauwelijks in ondersteund door het ziekenhuis, hun beroepsvereniging en leidinggevenden. Hierdoor schiet aandacht voor de ontwikkeling van niet-klinische competenties erbij in door de waan van de dag. Tegelijkertijd wordt er wel van hen verwacht dat ze steeds meer van dergelijke taken uitvoeren, bijvoorbeeld onderzoek-, onderwijs- en managementtaken. En ook nog goed voor zichzelf zorgen.

Door de hoge werkdruk lijkt dat geen prioriteit te hebben, zegt Evelien van Leeuwen, en er lijkt doorgaans ook weinig bewustzijn van te zijn. Maar het leidt wel tot problemen als iemand bijvoorbeeld leidinggevende wordt maar daar helemaal niet geschikt voor blijkt te zijn, omdat diegene daar nooit in is begeleid.

Niemand lijkt hier verantwoordelijkheid in te nemen, gaat zij verder. Enerzijds omdat van de professionals zelf wordt verwacht dat zij hier verantwoordelijkheid voor nemen – maar zij doen dit niet. Anderzijds besteden leidinggevenden hier weinig aandacht aan omdat zij vaak zelf medische specialisten zijn én ook niet goed weten hoe ze dat precies moeten aanpakken. En ook de (ziekenhuis)organisatie heeft een afwachtende houding. Bovendien voelen professionals een zekere weerstand tegen de inmenging van HR professionals, aldus Van Leeuwen.

Meer aandacht en inzet van HR-instrumenten kan positieve effecten hebben

Van Leeuwen en haar team ontwikkelden drie HR-instrumenten die inspeelden op de wensen en behoeften van medische specialisten. Wetenschappelijke inzichten uit Strategisch Human Resource Management en Psychologie vormden de basis van deze instrumenten, die samen met artsen zijn ontwikkeld en getest. Uit Van Leeuwens onderzoek blijkt dat meer aandacht voor duurzame inzetbaarheid, in deze HR-instrumenten een positief effect kan hebben op het werkplezier en de inzetbaarheid van medische specialisten, en hun pro-activiteit ten aanzien van loopbaankeuzes vergroten. 

HR instrumenten gericht op persoonlijke ontwikkeling zorgen er daarnaast ook voor dat medisch specialisten bewuste loopbaankeuzes maken en zich beter voorbereiden op hun toekomstige loopbaan. 

Door bijvoorbeeld in een zelfscan te reflecteren op hun welzijn en inzetbaarheid, en suggesties te krijgen voor loopbaanverdieping, -ontwikkeling en toekomstplannen, bleken de deelnemende specialisten beter in staat om zich staande te houden in hun veeleisende werkomgeving. 

Een trainingsprogramma gericht op job en career crafting haalde deelnemende artsen ook uit de waan van de dag. Het volgen van deze training zorgde ervoor dat ze beter konden omgaan met de aspecten van veeleisend werk, en bewuste keuzes maakten in hun takenpakket om ervoor te zorgen dat hun werk meer gericht was op waar ze goed in waren.
 
Tenslotte blijkt uit het onderzoek dat een trainingsprogramma leidinggevenden van artsen ook helpt om een ondersteunende rol te vervullen en meer aandacht te besteden aan de inzetbaarheid van medische specialisten in hun team. In deze training was er aandacht voor de rol van leidinggevende van professionals en de uitdagingen hierin, en was er ruimte om vaardigheden te trainen die bij leidinggevende posities horen.
 

Evelien van Leeuwen is management consultant bij Bisnez en was verbonden aan het departement Bestuurs- en Organisatiewetenschap (USBO) en het UMCU.