Medicinale cannabis in kaart gebracht

Sinds ongeveer tien jaar kunnen artsen medicinale cannabis voorschrijven. Maar hoe vaak en aan bijvoorbeeld wie dit gebeurt, was nooit echt duidelijk. De Utrechtse farmaco-epidemioloog Rob Heerdink besloot dit samen met zijn Leidse collega Arno Hazekamp in kaart te brengen. ‘De verspreiding is al tien jaar stabiel, dus kennelijk zijn de patiënten tevreden.’

In 2001 startte toenmalig minister van Volksgezondheid Els Borst het Bureau Medicinale Cannabis, dat de overheid volgens internationale wetgeving de mogelijkheid geeft om cannabis te produceren en distribueren voor medicinaal gebruik. Twee jaar later werd de eerste cannabis legaal verbouwd en voorgeschreven. Dat gebeurt nu al zo’n tien jaar, maar er is weinig zicht op de verspreiding en consumptie, vertelt Rob Heerdink, farmaco-epidemioloog aan de Universiteit Utrecht. Samen met farmaceutisch onderzoeker Arno Hazekamp van Universiteit leiden besloot Heerdink daarom een retrospectieve studie te beginnen naar de verspreiding en consumptie van de cannabis.

Zes tot zeven porties

‘Meestal gebruiken de patiënten een verdamper of zetten er thee van’, vertelt Heerdink. ‘Roken wordt eigenlijk niet gedaan, dat is tenslotte slecht voor de gezondheid.’ Uit het onderzoek blijkt dat een patiënt gemiddeld zo’n 0,7 gram cannabis per dag gebruikt, met een gemiddelde duur van ongeveer 250 dagen. Die 0,7 gram cannabis wordt vaak verdeeld over meerdere porties per dag.

Het totaal aantal geregistreerde patiënten in Nederland dat medicinale cannabis gebruikt of heeft gebruikt, is iets meer dan vijfduizend. Op basis van de medicatie die naast de cannabis werd gebruikt, kunnen we ook iets zeggen over de aandoeningen waar deze patiënten mee kampen, stelt Arno Hazekamp. Volgens de studie resultaten gebruikt bijvoorbeeld meer dan de helft van de patiënten (53%) naast cannabis ook enige vorm van pijnmedicatie. ‘In de praktijk gaat het meestal om chronische pijn van neurogene aard, maar ook om bijvoorbeeld MS, kanker of aids. De cannabis verlicht de pijn, bevordert de eetlust, vermindert misselijkheid, en patiënten slapen er beter door.’

Stabiel

Uit de resultaten van het onderzoek blijkt dat het gebruik de afgelopen tien jaar stabiel is gebleven. Hazekamp denkt dat dit komt omdat medicinale cannabis momenteel vooral als laatste redmiddel wordt voorgeschreven. ‘Eigenlijk alleen wanneer patiënten chronisch en langdurig ziek zijn, en nadat gangbare medicijnen vaak uitputtend zijn geprobeerd. Je houdt op die manier maar een relatief klein groepje patiënten over, waarvan er ook nog een aantal overlijden of naar het ziekenhuis gaan en dus buiten de onderzochte patiëntengroep vallen. Bovendien zijn artsen nog huiverig om het voor te schrijven. Onbekend maakt tenslotte nog steeds een beetje onbemind. Veel mensen hebben nog het beeld van ‘de blowende hippie’ in hun hoofd, ook al gaat het om medicinaal gebruik.’

Hoewel Heerdink en Hazekamp hun studie hebben gericht op de ruim vijfduizend geregistreerde patiënten, is het niet zeker of dat ook het aantal Nederlandse patiënten is dat cannabis gebruikt als medicijn. 'Waarschijnlijk ligt dat aantal hoger’, zegt Heerdink. ‘Er zijn natuurlijk ook patiënten die naar de coffeeshop gaan, of wellicht zelf telen. Maar de cannabis die je zo verkrijgt is van wisselende kwaliteit. 'De medicinale cannabis die wordt verstrekt door apotheken is veel betrouwbaarder.'

Legale kwekerij

Bedrocan BV is het bedrijf dat medicinale cannabis verbouwt en verstrekt. Het is de enige legale kwekerij in Europa. Hoewel het een zelfstandig bedrijf is, moet het de hele oogst afstaan aan de overheid. Vanuit daar wordt het verspreid naar Nederlandse apotheken, maar ook naar universiteiten, voor onderzoek, of naar patiënten in het buitenland. ‘Hoewel de hoeveelheid cannabis die wordt voorgeschreven stabiel is gebleven, is de productie van Bedrocan enorm toegenomen’, vertelt Hazekamp. ‘De jaarlijkse productie neemt de laatste tijd met dertig tot veertig procent toe. Dit heeft voornamelijk te maken met de groeiende export en een toename van wetenschappelijk onderzoek.’

Een opstapje

De resultaten die uit het onderzoek voortkomen zijn constant. Het laat zien dat het medicinaal cannabisgebruik vrijwel direct na de invoering gestabiliseerd is tot zo’n duizend geregistreerde gebruikers per jaar; in totaal over de periode 2003-2010 iets meer dan vijfduizend gebruikers. Het onderzoek vormt een opstapje naar verder onderzoek, zegt Heerdink. Hazekamp vult aan: ‘We hebben nu de ene kant bekeken. Vanuit de data konden we zien hoe de cannabis verspreid en voorgeschreven wordt. Ons doel is nu om de andere kant, die van de patiënt, in kaart te brengen. Waarvoor heeft de patiënt het gebruikt, en hoe is dat nou eigenlijk bevallen?’

Meer informatie

• Dr. Rob Heerdink, Farmaceutische Wetenschappen, faculteit Bètawetenschappen, E.R.Heerdink@uu.nl, 06 20 28 36 16
• Dr. Arno Hazekamp, Universiteit Leiden, ahazekamp@rocketmail.com, 06 28 55 36 09
• Voor overige vragen: Tom de Kievith, persvoorlichter faculteit Bètawetenschappen, t.dekievith@uu.nl, 06 13 66 14 38.
• De publicatie ‘The prevalence and incidence of medicinal cannabis on prescription in The Netherlands’ verscheen woensdag 17 april online op de website van het European Journal of Clinical Pharmacology.