Locatie van beschermde gebieden kan het behoud van de reuzenpanda belemmeren
De reuzenpanda is het icoon van natuurbehoud: we zijn allemaal opgegroeid met foto’s van een bamboe etende panda. In een nieuw onderzoek, gepubliceerd in Conservation Science and Practice, betwist een internationaal team van onderzoekers het paradigma van ‘de panda als bamboespecialist’. Ze veronderstellen dat de komst van de panda in nieuwe, diverse habitats en voedingsmiddelen de instandhouding van de soort kan bevorderen.
De neiging om beschermde gebieden in habitats te plaatsen die voor de mens minder aantrekkelijk zijn omdat ze niet erg productief zijn, kan de reden zijn waarom veel soorten bedreigd blijven. De onderzoekers, waaronder Dr Joris Cromsigt en Dr Mariska te Beest van de Universiteit Utrecht, noemen dit fenomeen de ‘Protected Area Paradox’, de paradox van het beschermde gebied. Zij stellen dat, ondanks de wereldwijde groei van beschermde gebieden op land en in zee, de poging om beschermde diersoorten te behouden in suboptimale leefgebieden slechte resultaten oplevert.
Panda als bamboespecialist?
Om deze hypothese te ondersteunen gebruiken de onderzoekers het voorbeeld van de reuzenpanda. Een soort die nog steeds zeer kwetsbaar is voor uitsterven met een wereldwijde bevolking van minder dan 2000 individuen.
"Recente studies hebben aangetoond dat reuzenpanda’s pas recentelijk, dat wil zeggen in de afgelopen 3.500 jaar, zijn verhuisd naar grote bamboebossen en een gespecialiseerd bamboedieet. In tegenstelling tot het heersende paradigma dat ze al honderdduizenden jaren bamboespecialist zijn. Tot 3.500 jaar geleden hadden ze een breder scala aan leefgebieden, waaronder warmere en vochtige subtropische habitats", zegt Graham Kerley, hoofdonderzoeker van de studie en professor aan de Nelson Mandela University in Zuid-Afrika.
Ondanks de wereldwijde groei in beschermde natuurgebieden op zee en op het land, levert de poging om soorten in suboptimale habitats te behouden slechte resultaten op.
Vluchtelingensoort
De onderzoekers veronderstellen dat de recente verhuizing naar het bamboebos op grote hoogte plaats heeft gevonden omdat daar de panda kon ontsnappen aan de mens. Maar dat het geen optimaal leefgebied is in termen van diversiteit en voedsel dat de reuzenpanda nodig heeft in zijn dieet. Dit zou vervolgens leiden tot een lagere concentratie en fitheid bij de soort, waardoor de soort minder goed gedijt. "We hebben dergelijke soorten eerder vluchtelingensoorten genoemd. Soorten die vastzitten in een suboptimale leefomgeving door (pre)historische menselijke actie”, zegt Joris Cromsight, coauteur van de studie en docent aan het Copernicus Instituut voor Duurzame Ontwikkeling aan de Universiteit Utrecht.
Europese bizon als koning van het bos?
“Een Europees voorbeeld van een vluchtelingensoort is de Europese bizon”, vervolgt Cromsigt. “Lange tijd werd de Europese bizon gezien als de koning van het bos, maar steeds meer onderzoek laat zien dat bizons overwegend grazen en de voorkeur geven aan landschappen met veel gras. Ons onderzoekt naar de bizon bij Haarlem in Nederland ondersteunt dit.”
Verschuivende grenzen
Deze verschuivingen in diëten en habitats waren een reactie op menselijke bedreiging van duizenden jaren geleden. Natuurbeschermers en wetenschappers van nu zouden kunnen denken dat hoe het nu is het altijd voor de dieren is geweest, waardoor ze zich richten op het behouden van kwetsbare en bedreigde dieren en planten in de suboptimale habitats waar ze nu in voorkomen. Met andere worden, hun grenzen zijn verschoven, de suboptimale leefomgeving voelt nu als optimaal. De onderzoekers zijn van mening dat het van cruciaal belang is om deze verschoven grenzen identificeren en daarmee welke diersoorten nog meer vallen onder de noemer ‘vluchtelingensoorten’.
Veel soorten in beschermde gebieden zijn vluchtelingensoorten. Er is dringend actie nodig om beter beheer en behoud mogelijk te maken.
Instandhouding verbeteren
De onderzoekers verwachten dat veel van de soorten die in beschermde gebieden leven geïdentificeerd kunnen worden als vluchtelingensoorten en dat er dringend actie ondernomen moet worden om beter natuurbeheer mogelijk te maken.
Artikel
De studie ‘The Protected Area Paradox and refugee species: the giant panda and baseline shifts towards conserving species in marginal habitats’ werd gepubliceerd in Conservation Science and Practice. Coauteurs zijn Suzanne Schultz van de Universiteit van Manchester en Daniel Pauly van de Universiteit van British Columbia in Canada.