Kwetsbare laagveenvegetatie in het Naardermeer gedijt goed dankzij herstelmaatregelen

Bijzondere plantensoorten van laagvenen, veelal bedreigd in Nederland, doen het goed in het Naardermeer, blijkt uit onderzoek van de Universiteit Utrecht. Student Annegreet Veeken vergeleek de vegetatie en hydrologie met gegevens uit 1987. Niet alleen zijn veel bedreigde soorten erop vooruitgegaan, er hebben zich ook nieuwe bijzondere soorten gevestigd, zoals de groenknolorchis.

In 1987 onderzocht prof. dr. Martin Wassen van de Universiteit Utrecht de vegetatie en de hydrologie van het Naardermeer als onderdeel van zijn promotieonderzoek. Het gebied wordt al meer dan een eeuw beschermd, maar - zo ontdekten Wassen en zijn collega’s - toch dreigde de rijke moerasvegetatie aan de oostkant van het natuurgebied te verdwijnen. Daarom werd geadviseerd de drinkwaterwinning in het nabij gelegen Gooi te beëindigen om de kwelstroom te versterken en uitdroging en verzuring van het kwetsbare moeras te voorkomen. Dit advies is in de jaren negentig opgevolgd. Daarnaast heeft Natuurmonumenten lokale herstelmaatregelen getroffen, waaronder het verwijderen van dichte mostapijten in delen van het moeras.

Herstelmaatregelen grotendeels geslaagd

Bijna 30 jaar later herhaalde Annegreet Veeken het uitgebreide onderzoek van Wassen als onderdeel van haar master Sustainable Development aan de Universiteit Utrecht. Hieruit concludeerde Veeken dat de combinatie van lokale en regionale herstelmaatregelen succesvol is geweest. Het laagveen aan de oostzijde van het Naardermeer doet het goed. Veel bedreigde soorten zijn erop vooruitgegaan, zoals ronde zegge, moeraswespenorchis en vleeskleurige orchis. Ook hebben zich nieuwe bijzondere soorten gevestigd, zoals de groenknolorchis.

Helaas heeft het herstel niet in het hele moeras plaatsgevonden. Plaatselijk is een soortenarm vegetatietype dat wordt gedomineerd door haarmos toegenomen, daar waar de vegetatie slechts in beperkt contact staat ​​met het opwellende zoete grondwater uit het Gooi.

"Onze analyse toont aan dat bedreigde plantensoorten van laagvenen kunnen worden behouden", legt Wassen uit, "maar dan wel door lokaal natuurbeheer te combineren met herstel van de regionale hydrologie buiten de grenzen van het natuurgebied zelf."

Eerste beschermde natuurreservaat van Nederland

Het Naardermeer werd in 1905 gered van de ondergang door Jac P. Thijsse en zijn vrienden, die voorkwamen dat het moerasgebied de vuilstort werd van Amsterdam. Daarmee werd het Naardermeer het eerste beschermde natuurreservaat van Nederland. Tegelijkertijd richtten ze ook Natuurmonumenten op.

Artikel

Annegreet Veeken & Martin J. Wassen, ‘Impact of local- and regional-scale restoration measures on a vulnerable rich fen in the Naardermeer nature reserve (the Netherlands)’, Plant Ecology (2020), https://doi.org/10.1007/s11258-020-01049-6