Jaarring tropische boom openbaart geschiedenis regenval Amazone
Kennis essentieel voor klimaatvoorspellingen
Uit de jaarringen van bomen in het Amazonebekken kan bepaald worden hoeveel het tientallen of zelfs honderden jaren geleden in het hele gebied regende. Dit hebben plantenbiologen van de Universiteit Utrecht en internationale collega’s ontdekt. Kennis over de geschiedenis van de regenval in het Amazonebekken is essentieel om te kunnen voorspellen wat wereldwijd de effecten van het broeikaseffect zullen zijn. De ontdekking van de nieuwe methode is 1 oktober gepubliceerd in het prestigieuze wetenschappelijke tijdschrift PNAS.
Het Amazonebekken is een gebied 120 keer zo groot als Nederland en één van de natste plekken op aarde. Een vijfde van de totale neerslag die op land valt, komt neer in het Amazonebekken en wordt door de grootste rivier op aarde afgevoerd naar de Atlantische Oceaan. Door zijn enorme oppervlakte en de ligging rond de evenaar beïnvloeden veranderingen in de waterhuishouding van het Amazonebekken het klimaat wereldwijd.
‘Natuurlijk archief’
Wetenschappers willen daarom graag weten wat het effect van het broeikaseffect op het Amazonegebied is. Met de huidige inzichten lukt het echter nog niet om te voorspellen of door de opwarming van de aarde meer of juist minder neerslag zal gaan vallen. Hiervoor is onder andere meer kennis nodig over de regenval in het verleden, maar betrouwbare meteorologische metingen gaan niet verder terug dan 60 jaar.Dr. Thijs Pons van de Universiteit Utrecht en zijn collega’s hebben nu een ‘natuurlijk archief’ van de jaarlijkse variatie in neerslag gevonden. Dit archief bevindt zich in de jaarringen van bomen. Lange tijd werd aangenomen dat tropische bomen geen jaarringen vormen, maar de onderzoekers ontdekten dat sommige soorten, waaronder de tropische ceder, dat wel doen.
Van acht tropische ceders uit Bolivia onderzochten zij vervolgens de zogenaamde isotoopsamenstelling van de jaarringen. Daarbij vonden zij dat de variatie in de isotoopsamenstelling nauwkeurig die van het regenwater volgt. Dit leidde uiteindelijk tot de ontdekking van een duidelijk verband tussen de concentratie van het zuurstofisotoop 18O in de jaarring en de hoeveelheid neerslag dat jaar in het hele Amazonebekken. Jaren met zeer weinig neerslag, zoals de El Niño droogte van 1925, springen er bijvoorbeeld duidelijk uit als jaren met een hoog 18O gehalte. Erg natte La Niña jaren laten juist lage waarden zien.
Verband verrassend helder
“We vermoedden wel dat isotopen in jaarringen ons iets zouden kunnen vertellen over het klimaat, maar dat dit verband zo helder is heeft ons wel verrast”, zegt Pons. “Bovendien gaat het om slechts acht bomen van één enkele soort en afkomstig van één plek in de Amazone. Verrassend was dat de 18O-waarde in hun jaarringen geen verband hield met de lokale neerslag, maar sterk gerelateerd was aan de regenval in de héle Amazonebekken.”Als bij tropische bomen die langer leven dan de ceder eenzelfde verband te vinden is, kan de regenval over een veel langere periode worden gereconstrueerd. Daarmee is de waterhuishouding van het Amazonebekken beter te begrijpen en is vast te stellen of de veranderingen die nu optreden uitzonderlijk zijn of niet.
Pons: “De beperkte tijdserie van een eeuw uit dit onderzoek laat in ieder geval zien dat de waterhuishouding in het Amazonebekken aan het veranderen is. Zo meten we een geleidelijke toename van 18O in de jaarringen. Dit kan erop wijzen dat de verdamping van water uit de oceanen toeneemt, wat leidt tot meer neerslag. Deze verandering in de waterhuishouding zal niet alleen gevolgen hebben voor het Amazonewoud, maar ook voor het klimaat elders op onze aarde.”