In memoriam Fred Toppen

Wij zijn verdrietig omdat onze vriend en oud-collega Fred Toppen op 1 december is overleden, nog maar 67 jaar oud. Fred had een groot hart voor onderwijs, studenten, collega’s en het vakgebied sociale geografie en planologie. Hij was een voortrekker in het veld van Geografische Informatie Systemen (GIS). Hij gaf daarin bevlogen les, maar was ook sterk betrokken bij de coördinatie en het besturen van de interuniversitaire master Geographical Information Management and Applications (GIMA). Met succes was hij de trekker van een landelijke GIS-minor. Hij gaf met veel passie onderwijs, en veel meer dan zijn aanstelling toeliet. Dat kwam vooral omdat Fred vanuit een groot verantwoordelijkheidsgevoel de gaten dichtliep die ontstonden door openstaande vacatures en zieke collega’s. Zonder morren, anticiperend, en ook een beetje ongeduldig pakte hij vanzelf alles op wat dreigde te blijven liggen. Met een blij gemoed, en heel vaak zonder daar publiekelijk de credits voor te krijgen. 

Fred was in 1998 medeoprichter van AGILE (Association of Geographic Information Laboratories in Europe), een gerenommeerde organisatie die dankzij toonaangevende congressen veel heeft bijgedragen aan de ontwikkeling van het vakgebied GIS. Ook bij AGILE heeft Fred veel taken op zich genomen.

Veel mensen in de universiteit kennen Fred als voorvechter van de medezeggenschap. In 2008 werd hij verkozen tot lid van de universiteitsraadraad, en tussen 2011-2019 was hij voorzitter van de U-raad. ‘Een boegbeeld voor de medezeggenschap’, noemde collegevoorzitter Anton Pijpers hem bij zijn afscheid. Fred was een volstrekt onafhankelijke voorzitter, die ruimte gaf aan de stemmen van alle geledingen. Veel aandacht gaf hij het trainen van nieuwe raadsleden. De samenwerking tussen de medezeggenschap op centraal niveau met de faculteits- en dienstraden was voor hem heel belangrijk. Hij maakte zich hard voor een betere zichtbaarheid van het werk van de U-raad. Samenwerking met de leden van de griffie is voor Fred heel belangrijk geweest, en hoe hecht die band gegroeid was bleek bij zijn afscheid als voorzitter. Van 30 januari 2020 tot 1 september 2021 was Fred voorzitter van het Centraal Stembureau. En toen dat nodig was ook nog van 1 maart tot 30 juni dit jaar. De gaatjes dichtlopen, overal. Ook op de Hogeschool Utrecht was Fred actief: in 2018 werd hij voorzitter van de Hogeschoolraad; een functie die hij dit voorjaar vanwege ziekte moest opgegeven.

Ook in het departement Sociale Geografie is hij een voorvechter van de democratie en goede verhoudingen geweest. Hij was naast zijn werk als docent jarenlang actief als bestuurder en coördinator, en gaf leiding aan een grote groep junior-docenten. Niemand heeft vergeefs een beroep op hem gedaan, en hij maakte in zijn inspanningen voor anderen geen onderscheid tussen studenten en hoogleraren. Eerlijk, integer en met veel inzet. 

Wij hebben Fred nooit boos gezien. Maar hij kon zich wel opwinden over zaken die niet goed liepen, vooral als de belangen van studenten en collega’s in gevaar kwamen. Hij kon niet tegen onrecht, en wond zich ook de laatste weken, terwijl hij zwaar ziek op bed lag, op over misstanden die hij in de krant las. Ook dat zat in zijn bloed: de wereld beter maken. Hij was actief voor de Partij van de Arbeid in zijn woonplaats Houten. Op 11 september kreeg Fred voor dit werk de zilveren Speld van Verdienste van voorzitter Esther-Mirjam Sent namens het bestuur van de landelijke PvdA.

In juni had de Universiteit hem al geëerd met de erepenning van de Universiteit Utrecht. De tekst op de penning: ‘Fred Toppen: verbinder en voorvechter van de medezeggenschap’.

De waardering van studenten kwam vanuit de studievereniging V.U.G.S. die hem dit jaar tot erelid heeft benoemd. De reactie van Fred daarop was typerend: ‘Waar heb ik dat aan verdiend?’ Maar zijn enorme betrokkenheid bij de introductie, de voorlichting en sociale activiteiten van de vereniging waren velen tot voorbeeld. Fred was de natuurlijke aanvoerder van het docententeam tijdens het Staf-Studentenvoetbal van de vereniging, en hij dook regelmatig op in het Geocafé in het docententeam van de pubquiz. Dat tekent Fred: het koesteren van goede verhoudingen binnen het departement en de universiteit, en het onderhouden van levende community van studenten, docenten en ondersteunend personeel.

Halverwege 2021 ging Fred (na 40 dienstjaren) met pensioen. Bij zijn afscheid noemde hij een lange lijst met plannen voor de toekomst – met vooral tijd voor Gemma, de kinderen en zijn kleinzoon. Tijd voor fietsen, klussen, tripjes met de kinderen, met Gemma kamperen in Frankrijk. Tijd voor boeken en mooie muziek. Maar vanzelfsprekend konden we ook afgelopen jaar nog een beroep op hem doen, om te helpen bij het GIS-onderwijs toen dat nodig was. Hij bleef sterk betrokken bij en volop geïnteresseerd in het wel en wee van ex-collega’s en studenten.

Sinds de ziekte zich openbaarde, in mei 2022, waren Fred en zijn vrouw Gemma heel eerlijk over het ziekteverloop. Ook daarbij werd gedacht aan de ander: door open te communiceren was het gemakkelijk om een kaartje te sturen of een bezoekje aan Houten te brengen.

Wij kunnen nog steeds niet geloven dat onze sterke, sportieve, lieve collega zo snel zijn laatste wedstrijd moest verliezen. We gaan Fred enorm missen. Gemma, hun kinderen Timco, Jasper en Marieke en hun partners, kleinzoon Hugo, verdere familie en vrienden; we denken aan jullie in deze moeilijke tijd. Zoals de rouwkaart zo mooi vermeldt: een aimabel mens is overleden.

Bestuur en medewerkers departement Sociale Geografie en Planologie / bestuur faculteit Geowetenschappen