In memoriam emeritus hoogleraar Jo Thijssen

Met grote droefenis hebben we kennisgenomen van het overlijden van onze gerespecteerde, inspirerende collega, emeritus hoogleraar Jo Thijssen (11 augustus 1943-25 juni 2022). Jo Thijssen was tussen 1996 en 2002 als hoogleraar Onderwijskunde en tussen 2002 en 2006 als hoogleraar Strategisch Human Resource Management verbonden aan de Universiteit Utrecht. We herinneren ons hem als een betrokken collega die altijd zeer geïnteresseerd was in het persoonlijke en professionele leven van anderen. Hij was een inspirerende docent en onderzoeker, die mede het fundament heeft gelegd voor Strategisch Human Resource Management bij het departement Bestuurs- en Organisatiewetenschap (USBO) – zowel in het onderwijs als in het onderzoeksprogramma.

Jo Thijssen is in 1996 gepromoveerd op een onderzoek naar “Leren, leeftijd, en loopbaanperspectief” en werd in 1996 benoemd als hoogleraar bij de afdeling Onderwijskunde van de Universiteit Utrecht. Dat deed hij parttime, want daarnaast was hij als hoofd van de afdeling Research & Development Personeel verbonden aan Rabobank Nederland.

Peter Leisink, emeritus hoogleraar Bestuurs- en Organisatiewetenschap, herinnert zich dat Thijssen al in 1997 contact zocht voor een gesprek over samenwerking:

Toen ik vanaf 1999 met enkele collega’s aan de oprichting van het huidige departement Bestuurs- en Organisatiewetenschap (USBO) werkte, vroeg ik Jo om mee te werken aan een specialisatie Strategisch HRM binnen dat kader. Hij stemde in. Niet zo gek als je zijn visie op het vakgebied kent. Het huidige programma Strategisch Human Resource Management binnen de masteropleiding Bestuurs- en Organisatiewetenschap bouwt in grote lijnen voort op deze initiële ideeën,’ zegt Leisink, ‘al zijn er natuurlijk intussen talloze veranderingen en vernieuwingen in het programma gekomen.

Vanaf 2000 werkten we onze ideeën programmatisch uit en zorgden voor het aannemen van wetenschappelijk personeel. In 2002 kwam Jo zelf als eerste hoogleraar Strategisch HRM in dienst bij USBO. Dat was voor hem in het begin niet makkelijk want USBO was nog een pioniersorganisatie waarin weinig dingen formeel geregeld waren. Maar er was veel ruimte voor initiatieven en het onderwijsprogramma Strategisch HRM kon zo een groot succes worden. De eerste student die in 2004 afstudeerde, werd door Jo zelf begeleid en daarna zijn er vele honderden gevolgd.

Altijd geïnteresseerd in mensen persoonlijk

Een van hen was de huidige hoogleraar Strategisch Human Resource Management, Eva Knies, die later een collega van Jo Thijssen werd: Hij was een zeer bevlogen docent. ‘Systematisch’ is vooral ook een woord dat me te binnen schiet als ik aan hem denk. Hij steunde studenten altijd enorm in hun leerproces. Nadat hij met emeritaat is gegaan, wilde hij zijn collega’s van de HRM groep  blijven volgen, wilde ook altijd weten hoe het met ons persoonlijk ging en waar we mee bezig waren.

De laatste (corona)jaren hadden we nog wel digitaal contact per email en whatsapp maar persoonlijk gesproken heb ik hem voor het laatst bij mijn oratie, in 2019 alweer. Dat is enerzijds heel symbolisch, omdat ik nu zijn leerstoel bekleed. Toen ik dat tegen hem zei, reageerde hij door te zeggen: ‘Nee, dat moet je helemaal niet zo zien,’ maar wat typisch voor hem was; de volgende dag kreeg ik een appje waarin hij schreef: ‘ik heb er nog eens over nagedacht. Je hebt gelijk; het is ook wel heel bijzonder.’

Marianne Dortants is cursusleider van het Executive masterprogramma Organisatie, cultuur en management, waarin Thijssen als een van de docenten optrad en de studenten enthousiast over hem waren. Ook zij onderstreept zijn persoonlijke belangstelling: Jo was heel erg geïnteresseerd in de mens achter de collega. Hij nam altijd de tijd om op de hoogte te blijven van hoe het met iedereen ging. Ik heb hem daarnaast leren kennen als iemand met veel passie voor onderwijs en onderzoek.

Zijn overlijden komt voor mij echt als een schok. In het voorjaar hebben we nog zeer uitgebreid bijgepraat over zijn gezondheid. Het leek de goede kant op te gaan. Ik ga onze gesprekken missen.

Van Loopbaanspiegel tot Levenstrap

Jo Thijssen heeft ook een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van een van de onderzoekslijnen van HRM-onderzoek naar het beleid van organisaties om ouderen op een vitale manier langer te laten doorwerken. Dat resulteerde in de Loopbaanspiegel, een soort zelfscan waarmee individuele werknemers zelf kunnen nagaan hoe het er met hun loopbaan voorstaat en gerichte loopbaanadviezen krijgen. In 2010 bouwde Jasmijn van Harten hierop voort met een promotieonderzoek naar duurzame inzetbaarheid van ziekenhuispersoneel.

Uit deze beperkte opsomming is wel duidelijk dat Jo na zijn officiële emeritaat eind 2006 nog vele jaren actief betrokken bleef bij verschillende projecten in de onderzoekslijn arbeidsparticipatie en duurzame inzetbaarheid,’ zegt Peter Leisink. ‘En dan heb ik nog niet eens over zijn publicaties gehad. Onze eerste publicatie over ouderenbeleid was begin 2004, daarna volgden enige tientallen artikelen en hoofdstukken in wetenschappelijke tijdschriften en bundels. Hij was bijzonder trots op een hoofdstuk over “Aging as a career development challenge for organizations” dat hij samen met Eva Knies en mij schreef voor het internationale Handbook of Human Resource Development.

Marianne Dortants herinnert nog aan zijn passie voor prenten, vooral onderwijsprenten: Die kwam tot bloei na zijn pensionering. Hij kon met veel enthousiasme vertellen over de prenten die hij vond, de achtergronden daarvan, de lezingen die hij daarover gaf in Nederland en Duitsland en de artikelen en hoofdstukken in boeken die hij daarover schreef en redigeerde.

Naast zijn interesse voor geschiedenis en literatuur was Jo Thijssen met name geïnteresseerd in prenten van de zogenaamde Trap des ouderdoms, gravures en tekeningen uit de zeventiende tot negentiende eeuw waarop de verschillende levensstadia langs de treden van een trap stonden afgebeeld. Ook de kaart waarop zijn overlijden werd bekend gemaakt, is gesierd met een dergelijke levenstrap.

Plotselinge einde van het gesprek

De laatste jaren hadden we het steeds vaker ook over hoe je leidinggeeft aan een groep van inmiddels meer dan vijftien (eigenwijze) professionals, en hoe hij het volgens zichzelf anders en beter had kunnen doen,’ zegt Peter Leisink. ‘Maar we spraken ook steeds meer over persoonlijke onderwerpen. Hij vertelde bijvoorbeeld ook graag over de gesprekken die hij voerde met zijn kleinzoons.

Het is een onwerkelijk idee afscheid van Jo te moeten nemen. Het voelt alsof we midden in een gesprek zijn en het gesprek plotseling wordt afgekapt. Ik ben er dankbaar voor met hem te hebben samengewerkt en de basis voor een succesvol programma Strategisch HRM en een florerende onderzoeksgroep gelegd te hebben. Ik zou voor de, van oorsprong, neerlandicus Jo Thijssen dan ook De Avonden willen citeren, de roman van Gerard Reve uit 1947: “Het is gezien, … het is niet onopgemerkt gebleven.” Die constatering geldt zonder voorbehoud voor de bijdrage van Jo aan het vakgebied Strategisch Human Resource Management.

Op zaterdag 2 juli is in besloten kring afscheid genomen van Jo Thijssen. Tijdens die bijeenkomst heeft Peter Leisink namens USBO Jo Thijssen en zijn bijdrage aan onderwijs en onderzoek van USBO herdacht.

De collega’s van het Departement Bestuurs- en Organisatiewetenschap wensen zijn vrouw, zoon, schoondochter en kleinkinderen veel sterkte toe.

Namens hen,

Prof. dr. Paul Boselie, hoofd departement
Prof. dr. Eva Knies, leerstoelhouder Strategisch Human Resource Management
Prof. dr. Peter Leisink, emeritus hoogleraar Bestuurs- en Organisatiewetenschap.