Gelijke kansen: dat zou normaal moeten zijn
OPINIE - Ieder kind heeft het recht op een eerlijke gelijke kans in het leven, dat staat ook in het internationale Kinderrechtenverdrag. Denk aan het recht op toegang tot onderwijs, of het recht om niet te worden gediscrimineerd. Juridisch is het goed geregeld dus. De praktijk is weerbarstiger.
Mr. Jet Tigchelaar werkt als universitair docent aan de Universiteit Utrecht. Vanuit Dynamics of Youth heeft zij geschreven over kinderrechten en armoedebeleid en binnen UCERF houdt zij zich bezig met rechtstheoretische aspecten van familierecht, genderidentiteit, en professionele ethiek van familierechtadvocaten.
Soms is het geen goed idee om alle kinderen hetzelfde te behandelen
Uit onderzoek blijkt dat kinderen en jongeren die leven in armoede in Nederland niet dezelfde kansen hebben als andere kinderen. En hetzelfde geldt bijvoorbeeld als je een aangeboren leerprobleem hebt, kampt met een chronische ziekte of opgroeit in een kansarme wijk. Volgens het College voor de Rechten van de Mens, hebben meisjes en jongens in Nederland wel dezelfde rechten, maar worden ze nog niet hetzelfde behandeld.
Soms is het geen goed idee om alle kinderen hetzelfde te behandelen. Een kind dat in het ziekenhuis ligt, kun je beter niet naar school laten komen, maar onderwijs daar aanbieden. Door rekening te houden met wat elk kind nodig heeft, kunnen we achterstanden wegnemen en kansen vergroten. Toch zijn er ook nadelen. Stel je voor dat je leraar alleen ontbijt voor jou regelt, omdat je ouders het niet breed hebben. Of dat je elke dag in de klas apart wordt genomen om extra te oefenen. Een speciale behandeling kan dan leiden tot stigmatisering, door de omgeving van het kind. Kinderen gaan zichzelf als ‘anders’ zien en dit zelfbeeld beïnvloedt hun identiteitsontwikkeling. Gelijke en ongelijke behandeling hebben beide voor- en nadelen. Dat noemen we ook wel het ‘dilemma of difference’.
Kunnen we het dilemma of difference vermijden? Ik denk het wel, als we bekijken wat ‘normaal’ of ‘gewoon’ wordt gevonden: kunnen we dit zo oprekken dat de behoeften van elk kind hierin past? Dan doe je recht aan gelijkheid èn aan verschil. Gelukkig wordt dit door overheid en scholen onderkend in een Gelijke Kansen Alliantie. In een handreiking over hoe je kunt omgaan met armoede staan goede voorbeelden. Zo zouden we bijvoorbeeld de vrijwillige ouderbijdrage kunnen afschaffen en scholen meer geld kunnen geven om laptops in bruikleen te geven en excursies te organiseren. Dan maken we onze activiteiten en interventies meer inclusief.
Kijk ook naar het systeem om gelijke kansen te bevorderen. Als het gaat om onderwijs is recht op ontwikkeling bijvoorbeeld super belangrijk. Een vroege selectie voor het voortgezet onderwijs houdt onvoldoende rekening met de verschillen in ontwikkelingstempo. Als we kinderen op latere leeftijd hun schooladvies geven, doet dat misschien meer recht aan die verschillen. Zelf kwam ik op mijn zesde naar Nederland en had door verhuizingen een rommelige basisschooltijd. Ik ging naar de mavo (vmbo-t) en haalde in het begin zesjes en aan het eind achten. Daarna behaalde ik alsnog mijn havo- en mijn vwo-diploma, ook doordat mijn ouders mij stimuleerden. Voor mij had een later schooladvies misschien anders uitgepakt. En wat als mijn ouders me niet zo hadden aangemoedigd?
Gelijke kansen zijn dus wel onderdeel van de kinderrechten, maar kun je niet altijd zelf afdwingen. We moeten alert blijven dat toevallige factoren geen rol spelen om het ene kind te bevoordelen boven het andere. Een rechtvaardige samenleving begint met gelijke kansen voor alle kinderen. Het is een fundamenteel recht en ik zie het vooral als een plicht van ons allemaal om dit te realiseren.