Emeritus-hoogleraar Berend Olivier benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw

Emeritus-hoogleraar Berend Olivier werd op 26 april in zijn woonplaats Lelystad verrast met een koninklijke onderscheiding tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Deze hoge onderscheiding is hem toegekend wegens zijn uitzonderlijk grote en veelzijdige verdiensten als onderzoeker op het gebied van neurologische en psychiatrische aandoeningen en de ontwikkeling van geneesmiddelen hiervoor. Zijn internationale erkenning blijkt onder meer uit zijn benoeming tot adjunct hoogleraar in de preklinische psychiatrie aan de Yale University in Amerika en zijn benoeming door de American Psychiatric Association tot Distinguished Affiliate Member van de Division of Psychopharmacology and Drug Abuse.

Prof.dr. Berend Olivier ontwikkelde zich van bioloog tot gedragsfarmacoloog met een zeer degelijke wetenschappelijke aanpak. Hij speelde een leidende rol in innovatieve successen bij zowel de gevestigde farmaceutische industrie als bij een Amerikaanse biotechnische startup in de farmacogenetica. Zijn interesse en deskundigheid beslaan een uitzonderlijk breed aantal neurologische en psychiatrische aandoeningen, variërend van depressie tot de ziekte van Parkinson. Met zijn bevlogenheid, didactische gaven en persoonlijke betrokkenheid, inspireerde hij veel studenten en onderzoekers om bij te dragen aan geneesmiddelenonderzoek en de farmaceutische zorg voor patiënten.

Serotonine

Olivier studeerde biologie in Groningen, waar hij in de jaren ’70 startte met onderzoek naar het destijds nog vrij onbekende serotonine, een signaalstof in de hersenen die een rol speelt in veel neurologische processen, waaronder geheugen, stemming, seksualiteit en slaap. De afgifte, opname en heropname van serotonine door de hersenen en de beïnvloeding daarvan, heeft in zijn hele loopbaan een centrale rol gespeeld.

Fluvoxamine

Bij zijn eerste werkgever Philips-Duphar, later Solvay Pharmaceuticals, werd onder zijn leiding het antidepressivum fluvoxamine ontwikkeld. Dit was het eerste geneesmiddel dat de heropname van serotonine remt en succesvol op de markt is gebracht. Fluvoxamine wordt nog steeds wereldwijd voorgeschreven aan patiënten die lijden aan depressies, angststoornissen en de obsessief-compulsieve stoornis. Olivier is één van de weinige Nederlandse farmaceutisch onderzoekers van wie een geneesmiddel de markt heeft gehaald.

Agressie

Bij Solvay deed Olivier ook onderzoek naar de biologische basis van agressie, ondanks dat het idee van een ‘biologische basis’ maatschappelijk onder zware druk stond. Zijn onderzoek leidde tot een nieuwe klasse van geneesmiddelen, de serenica, voor de klinische behandeling van psychiatrische patiënten met pathologisch destructief en agressief gedrag. Deze geneesmiddelen zijn echter niet geregistreerd, omdat pathologische agressie nog niet wordt erkend als ziektebeeld. 

Startup

In 1992 werd Olivier aan de Universiteit Utrecht benoemd tot parttime hoogleraar Farmacotherapie van het Centrale Zenuwstelsel. In 1999 stapte hij over van Solvay naar de biotechnische startup PsychoGenics in New York. Daar leidde hij de ontwikkeling van nieuwe preklinische diermodellen voor hersenziekten, het screenen van nieuwe psychofarmaca voor farmaceutische bedrijven en het ontwikkelen van de Smartcube, een geautomatiseerd systeem om snel en van grote aantallen stoffen de effecten van stoffen op het gedrag van muizen te bepalen.

Onderzoeksdirecteur

Vanaf 2001 tot 2014 was Olivier fulltime hoogleraar aan de Universiteit Utrecht. Hij begeleidde ruim 35 promovendi en publiceerde meer dan 500 wetenschappelijke artikelen. Daarnaast was hij zes jaar directeur van het Utrecht Institute for Pharmaceutical Sciences (UIPS). In deze hoedanigheid gaf hij op een doortastende wijze richting aan vernieuwingen in het onderzoek.

Bescheiden

Ondanks diverse prestigieuze blijken van (internationale) erkenning, zoals zijn aanstelling aan de Yale University, het Honorary Membership van de American Psychological Association, het Distinguished Affiliate Membership van de Division of Psychopharmacology and Drug Abuse van de American Psychiatric Association en de toekenning van de prestigieuze Senior Dr. Saal van Zwanenberg Prijs, is Olivier een zeer bescheiden, beminnelijke, warme en betrokken persoonlijkheid gebleven.