Duurzaam door draagvlak

Hoe verduurzaam je een bedrijf op zo’n manier dat gezamenlijke doelen en ambities worden bereikt? Dit is een breinbreker voor veel grote organisaties. Promovenda Angela van der Heijden ontdekte dat succesvolle gevallen één gemeenschappelijke deler hebben: een of meerdere sleutelfiguren binnen de organisatie die de drijvende kracht vormen achter het proces en draagvlak creëren. Van der Heijden verdedigt haar proefschrift op maandag 5 november 2018 in het academiegebouw van de Universiteit Utrecht.

In haar proefschrift toont Van der Heijden aan dat het sociaal vaardig gedrag van sleutelfiguren binnen een organisatie, zogenoemde change agents, cruciaal is voor het effectief inbedden van duurzaamheidsambities in bedrijven. Deze sleutelfiguren kunnen allerlei soorten mensen zijn. Denk aan een directeur, een marketingmanager of een senior projectmedewerker. Van der Heijden laat zien hoe change agents een breed draagvlak voor duurzaamheid realiseren, en welke stimuli het management inzet om de change agents te ondersteunen.

Meer impact met duurzaamheidsmedewerker

In de praktijk blijkt dat de koplopers op het gebied van duurzame bedrijfsvoering veel vertrouwen op de beschikbare richtlijnen, handboeken en externe adviseurs. Maar het onderzoek van Van der Heijden toont aan dat de inzet van specifieke duurzaamheidsmedewerkers meer impact heeft. Het inbedden van duurzaamheid is juist gebaat bij een minder tastbare handelwijze die gericht is op het creëren van draagvlak. Daar zijn mensen voor nodig die kennis en ervaring meebrengen op het gebied van duurzaamheid en de organisatie van binnenuit kennen. Zij hebben de overtuigingskracht om als ambassadeur en vertaler anderen te betrekken.

In haar proefschrift benoemt Van der Heijden de strategieën waarmee deze change agents duurzaamheidskwesties begrijpelijk en toepasbaar te maken in de eigen bedrijfscontext. Zij laat ook zien dat deze change agents zeggenschap en speelruimte nodig hebben om duurzaamheid bij iedereen tussen de oren te krijgen.

Het inbedden van duurzaamheid is gebaat bij een minder tastbare handelwijze die gericht is op het creëren van draagvlak.

Pragmatisch

Om dit draagvlak te creëren gebruiken de sleutelfiguren drie basisstrategieën. Als eerste ontwikkelen ze tijdens de beginfase van duurzaam ondernemen een lokaal toepasbare pragmatische of systematische strategie. Denk bijvoorbeeld aan een pragmatisch ingestelde Nederlandse vestiging van een multinational, waar snel duurzaamheidsprioriteiten worden vastgesteld. Medewerkers overleggen informeel met elkaar en zetten een project op om zwerfvuil te verminderen. Dit bedrijf kiest bij het opstarten van duurzaam ondernemen zo’n aanpak dat deze past bij de pragmatische cultuur van het bedrijf.

Daartegenover staat de systematische aanpak van een internationale fabrikant, waar bij de start lang is nagedacht over de duurzaamheidsdoelen en een centraal aangestuurde strategie wordt uitgerold vanuit het hoofdkantoor. Beide strategieën zorgen voor een vertaling van duurzaamheidsideeën naar de bedrijfscultuur.

Commitment

Om vervolgens de duurzaamheidsideeën breder te verspreiden richten de change agents zich op een commitmentstrategie. Hiermee vertalen ze het begrip duurzaamheid gerichter naar de eigen organisatorische procedures en processen. Bij de systematisch werkende fabrikant kwam de verspreiding van duurzaamheidideeën in een stroomversnelling toen de lokale change agents zeggenschap en speelruimte kregen. Zij bleken in staat om kennis bij te dragen aan productieprocessen, regionale samenwerkingen op te zetten en een eigen duurzaamheidsopleiding voor medewerkers op te zetten.

Bij de pragmatische multinational uit het vorige voorbeeld gebeurde het tegenovergestelde: de Nederlandse vestiging was niet langer geautoriseerd om op hun eigen informele manier invulling te geven aan duurzaamheid. Zij moest volgens de richtlijnen van het hoofdkantoor gaan werken. De Nederlandse change agents ervaarden een beperking van hun mogelijkheden om duurzaamheid op lokaal niveau vorm te geven.  

Dit proefschrift laat zien dat er pas beweging komt bij draagvlak, en dat die beweging in een stroomversnelling kan raken als het hele bedrijf het vanuit het hart ondersteunt.

Daarmee wordt de belangrijkste stimulans voor duurzaam ondernemen zichtbaar: geef change agents zeggenschap en ruimte om duurzaamheid te vertalen naar de lokale context. Een vergelijkbare conclusie trekt van der Heijden uit haar analyse over de inbedding van duurzaamheid op ketenniveau binnen de varkenshouderij.

“Dat er binnen bedrijven en organisaties draagvlak nodig is om verduurzaming in gang te zetten was altijd een onderbelicht aspect”, vertelt prof. Jacqueline Cramer, promotor van Van der Heijden. “Dit proefschrift laat zien dat er pas beweging komt bij draagvlak, en dat die beweging in een stroomversnelling kan raken als het hele bedrijf het vanuit het hart ondersteunt.”