“Bacheloropleiding Diergeneeskunde hard op weg om proefdiervrij te zijn”

Universiteiten van Nederland (UNL) en de Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (NFU) presenteren samen een streefbeeld voor proefdiervrije innovatie in het academisch onderwijs. Het maatschappelijk debat over het gebruik van dierproeven is al lang in beweging. Met het streefbeeld leveren de universiteiten en academische medische centra hun bijdrage aan deze discussie. Uitgangspunt is dat er in het onderwijs, met name aan toekomstige onderzoekers, meer aandacht is voor proefdiervrije innovaties en een vermindering van het gebruik van proefdieren. De faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht wil hierin het voortouw nemen.

Dierproeven vinden plaats in verschillende vakgebieden, zoals (bio)medische, biologische en neuropsychologische wetenschappen en diergeneeskunde. Ze zijn nodig om (meer) kennis op te doen en praktische vaardigheden of nieuwe operatietechnieken aan te leren. Ook in het onderwijs maken we soms gebruik van proefdieren, en ook dat geldt als een dierproef, al is het geen experiment. In het bachelor-, master- en postacademisch onderwijs in Nederland worden jaarlijks in totaal zo’n negenduizend van zulke dierproeven uitgevoerd.

Vroeg in aanraking met proefdiervrije methoden

UNL en NFU streven ernaar om het proefdiergebruik in het bachelor- en masteronderwijs en de postacademische nascholing van professionals te verminderen, met behoud van de kwaliteit van onderwijs en nascholing. Als een nieuwe generatie onderzoekers al vroeg in de opleiding in aanraking komt met proefdiervrije innovaties en mogelijkheden, werkt dit waarschijnlijk door in hun latere werkveld.

“Veel van wat in het streefbeeld staat, brengen we bij de faculteit Diergeneeskunde al in de praktijk", zegt Daniela Salvatori, hoogleraar Anatomie en Fysiologie en voorzitter van de werkgroep die het streefbeeld mede heeft opgesteld. "Dierenwelzijn en innovaties in het onderwijs zijn erg belangrijk voor ons. Wij willen excellente dierenartsen opleiden, maar gebruiken waar mogelijk virtual reality, plastinaten en andere simulatiemodellen van dieren.” De faculteit werkt namelijk aan een nieuw skills lab (trainingslab) dat centraal zal staan in de faculteit en waar de studenten veilig hun vaardigheden kunnen oefenen.

Proefdieren niet langer gouden standaard

Het streefdocument probeert het idee te veranderen dat proefdieren de gouden standaard zijn voor onderwijs. "De drijvende kracht zou moeten zijn dat we naar de leerdoelen kijken en dan het meest geschikte trainingsmethode kiezen. Dat vraagt om een nieuwe manier van denken, die nu ook in het onderzoek plaatsvindt. We moeten stoppen met het kiezen van onderzoeksmethoden op basis van traditie. De onderzoeksvraag moet voorop staan."

Structureel inbedden in onderwijs

De belangrijkste uitdaging is om de proefdiervrije methoden structureel in te bedden in het onderwijs. Salvatori: "We moeten onderzoek doen naar de onderwijsresultaten van de verschillende methoden. Kies de methode die de beste educatieve resultaten oplevert tegen de achtergrond van de leerdoelen van elke cursus."

Een van de doelstellingen van het streefbeeld is het opzetten van docentengemeenschappen op lokaal, nationaal en internationaal niveau. Daar kunnen docenten dierproefvrije innovaties in het onderwijs creëren, uitwisselen en evalueren. "Er worden momenteel al veel nieuwe proefdiervrije onderwijsvormen en innovaties ontwikkeld met veel potentie: (digitale) simulaties en virtual reality zorgen bijvoorbeeld voor een veilige en geschikte leeromgeving. Maar nieuwe innovaties die al beschikbaar zijn, worden in de praktijk nog steeds onvoldoende gebruikt. Het lijkt erop dat waar traditioneel proefdiergebruik blijft bestaan, dit meestal is te wijten aan onzekerheid over de educatieve effectiviteit van innovaties en gebrek aan bekendheid met bestaande middelen en hulpmiddelen.”