Achter de schermen: KlimaatHelpdesk

Zijn biologisch afbreekbare koffiecapsules echt beter voor het milieu? Is een elektrische scooter milieuvriendelijker dan een benzinescooter? We lopen allemaal wel eens tegen een klimaatvraag aan. Maar betrouwbare informatie vinden is in deze tijd knap lastig. Daarom is twee jaar geleden de KlimaatHelpdesk opgericht, dé plek waar iedereen een wetenschappelijk onderbouwd antwoord kan krijgen op klimaatvragen.

Joseline Houwman, co-founder van de KlimaatHelpdesk, legt uit hoe het werkt: “Het is eigenlijk heel simpel. Via onze website kan iedereen een vraag insturen. De hoofdredactie kijkt of de vraag toevallig al eerder is gesteld, en denkt mee hoe de vraag misschien scherper kan. Als we eenmaal een goede vraag hebben die nog niet eerder is beantwoord gaan we verder. We zoeken in onze database van 250 experts uit verschillende vakgebieden naar iemand die de vraag het beste kan beantwoorden. Dit antwoord wordt gedubbelcheckt door een reviewer, vergelijkbaar met het peer-review proces dat we uit de wetenschap kennen. Zo krijgen we een scherp en leesbaar antwoord. Het antwoord wordt vervolgens op de website gepubliceerd.” Hierdoor bevat de website van de KlimaatHelpdesk na twee jaar een schat aan wetenschappelijk onderbouwde en toegankelijke informatie.

Goed onderbouwd, maar niet kort door de bocht

“Het is ontzettend leuk om expert te zijn bij de KlimaatHelpdesk,” zegt Karlijn van den Broek, milieupsycholoog bij het Copernicus Instituut. “Je moet als onderzoeker heel erg uitzoomen om het helikopterperspectief van de vragensteller te krijgen. Een leuke uitdaging, waardoor je je weer realiseert waar jouw onderzoek past in het hele verhaal. Bovendien schrijf je voor een heel andere doelgroep. Je wilt het antwoord dicht bij de wetenschap houden, goed leesbaar maken, maar niet te kort door de bocht zijn. De juiste balans daarin vinden vind ik de grootste uitdaging, maar gelukkig word ik daarin geholpen door de editors van de KlimaatHelpdesk.”

Riny Blokhuis, groepsleider bij het Leger des Heils en vragensteller, vertelt over zijn motivatie om de KlimaatHelpdesk in de schakelen: “Het klimaat verandert tegenwoordig zo snel dat het een populair gespreksonderwerp is bij het koffieautomaat. In discussies met vrienden en kennissen eindig je vaak met meer vragen dan antwoorden. Ik ging zelf op internet op zoek naar antwoorden, en kwam de KlimaatHelpdesk tegen. Ik legde mijn vraag daar neer en kreeg een super mooi antwoord. Ontzettend goed onderbouwd, je merkte dat er veel tijd in gestoken was!” Van den Broek reageert: “Al met al ben ik ongeveer drie volle werkdagen bezig met het formuleren van mijn antwoord. Ik voel een verantwoordelijkheid om de juiste informatie te delen met mensen die wat verder van de wetenschap af staan. Daarom laat ik mijn antwoord vaak even een dagje liggen, en kijk er daarna opnieuw naar. Ook leg ik mijn antwoord regelmatig voor aan vrienden die bijvoorbeeld docent zijn op een middelbare school. Zij kunnen mij helpen inzien hoe de boodschap aankomt.”

Toen ik mijn antwoord kreeg kon ik zien dat er een hele groep mensen naar gekeken had, en het was nog een helder verhaal ook, hoe is het mogelijk?! Het heeft mijn verwachtingen echt overtroffen.

Waardering

Thijs Kurstjens, adviseur duurzaam vastgoed en ook vragensteller bij de KlimaatHelpdesk, is erg te spreken over het initiatief: “We leven in een tijd waarin betrouwbare kennis lastig vindbaar is, en dan is het fijn dat er op deze manier een laagdrempelige toegang is tot informatie die wél betrouwbaar is. Toen ik mijn antwoord kreeg kon ik zien dat er een hele groep mensen naar gekeken had, en het was nog een helder verhaal ook, hoe is het mogelijk?! Het heeft mijn verwachtingen echt overtroffen.” De waardering voor dit initiatief komt niet alleen van de vragenstellers en de wetenschappers. Zo stond de KlimaatHelpdesk in 2021 in de duurzame 100 van het dagblad Trouw, en won het in datzelfde jaar de Pathways to Sustainability Award. Joseline straalt van trots: “Je begint met een idee, maar je hebt geen idee hoe het opgepakt wordt. Wij zijn heel blij dat onze inspanningen zo gewaardeerd worden.”

Joseline benadrukt dat dit initiatief het resultaat is van een ontzettend gemotiveerd team: “Onze 30 vrijwilligers doen eigenlijk het meeste werk. Zij beoordelen de vragen die binnen komen, herformuleren ze, en gaan op zoek naar een expert en reviewer. In deze groep zitten heel betrokken masterstudenten en promovendi die erg begaan zijn met het klimaat. Voor hun is dit een eenvoudige manier om bij te kunnen dragen aan het delen van juiste informatie over klimaatzaken, zonder meteen heel activistisch te zijn. Op dit moment kunnen wij helaas geen tegencompensatie bieden, maar daar werken we hard aan. Denk aan het aanbieden van workshops door een journalist of editor, of het krijgen van studiepunten. We willen heel graag iets terug kunnen doen.”

KlimaatHelpdesk breidt uit!

De KlimaatHelpdesk is ook live te zien. “In samenwerking met TivoliVredenburg hebben we al een aantal keer een live-event georganiseerd. We behandelen steeds een thema, bijvoorbeeld zeespiegelstijging of duurzaam eten. De vragen komen uit het publiek, en op het podium staan enkele experts die deze vragen live kunnen beantwoorden,” vertelt Joseline. Maar de ambities houden daar niet op: “Het komende jaar willen we ons richten op het ontwikkelen van lesmateriaal voor middelbare scholen. Klimaatverandering wordt momenteel alleen bij Aardrijkskunde behandeld. Maar wij krijgen zo’n breed scala aan vragen binnen dat dit onderwerp bij meerdere vakken aangestipt zou moeten worden.” De stip op de horizon is helder volgens haar: “Als KlimaatHelpdesk hebben we ons doel bereikt als iedereen weet waar ze hun klimaatvragen kunnen stellen. Daarnaast is het voor mij persoonlijk een droom een netwerk van helpdesks op te zetten. Zo is Naturalis bezig met een biodiversiteitshelpdesk, het UMC heeft net een helpdesk gelanceerd over regeneratieve geneeskunde. Ook weet ik Radboud universiteit bezig is met een brein helpdesk. Mijn doel is bereikt als iedereen weet waar toegankelijke en betrouwbare informatie over welk onderwerp dan ook te halen is.”

Tekst: Sigrid Dekker