Publieksdag
Ieder jaar organiseert het Utrecht Centre for Early Modern Studies een publieksdag over een onderwerp dat interessant is voor een breed publiek. Thema's die in het verleden aan bod zijn gekomen zijn bijvoorbeeld Mens en natuur in de vroegmoderne wereld (2023) en De vroegmoderne brief ontvouwd (2022).
Publieksdag 2024
Drank en drugs in de vroegmoderne tijd
18 oktober
13:30-18:00 uur
Locatie n.t.b.
Aanmelden via deze link.
In de vroegmoderne tijd hadden mensen de beschikking over een rijk menu aan psychoactieve stoffen. Naast verschillende vormen van alcohol, opium en tabak vonden nieuwe stimulerende middelen als koffie, thee en chocolade hun weg naar herbergen, koffiehuizen en huishoudens. In de Lage Landen en elders waren kooplieden actief in legale handel én in illegale smokkel. De vroegmoderne mens kende echter ons huidige concept van ‘drugs’ niet. De grenzen tussen geneesmiddelen, roes- en genotsmiddelen en voeding waren vloeiend.
In een reeks korte lezingen over over koffie, chocolade, opium en jenever vertellen onderzoekers van de Universiteit Utrecht u over de beeldvorming rond de middelen, de dynamiek van legale en illegale markten, middelengebruik en de ontwikkeling van de burgerlijke samenleving, de relatie met de koloniale samenlevingen en het beeld van middelengebruik in kunst en literatuur.
Aan het einde van de middag mag u zelf—letterlijk en figuurlijk—proeven van de vroegmoderne middelencultuur.
De organisatie van de UUCEMS Publieksdag 2024 is tot stand gekomen in samenwerking met het Jaarboek De Achttiende Eeuw.
Programma
13:30-14:00 — Welkom
14:00-15:30 — Lezingen door prof. dr. Els Stronks (UU), dr. Richard Calis (UU), Philip Post (UU) en dr. Adriaan Duiveman (KU Leuven).
16:00-16:45 — Panelgesprek met de sprekers o.l.v. dr. Stephen Snelders
16:45-18:00 — Afsluiting met interactieve borrel
Publieksdag 2023
Mens en natuur in de vroegmoderne wereld
In 2023 vond de publieksdag rondom het thema Mens en natuur in de vroegmoderne wereld plaats op 29 september in het Universiteitsmuseum Utrecht.
Net als vandaag hadden mensen in de vroegmoderne tijd een veelzijdige verhouding tot de natuur. Ze waren van de natuur afhankelijk, voor bijvoorbeeld eten en een leefbaar klimaat. De natuur kon overweldigend zijn, zowel met haar schoonheid als met allerlei natuurrampen en ziekten. Tegelijk probeerden mensen de natuur voortdurend naar hun hand te zetten voor eigen profijt. In die meerduidige verhouding deden zich in de vroegmoderne periode allerlei ontwikkelingen voor, waarvan er een aantal belicht worden in de UCEMS publieksdag 2023.
Door ontdekkingsreizen en kolonisatie kwamen er bijvoorbeeld steeds meer planten uit verre oorden als medicijnen in gebruik, en veranderde het denken over de plaats van de (westerse) mens in de wereld. Kunstenaars en ambachtslieden experimenteerden met natuurlijke materialen, bijvoorbeeld om verf te maken of kruiden te distilleren. Veel sterker dan nu zat er ook een religieuze kant aan de vroegmoderne natuurbeleving: bestudering van de Schepping werd gezien als manier om dichter bij God te komen, en het was God die ons al die nuttige en handige materialen in de natuur ter beschikking stelde. In de omgang met de natuur speelde daarom ook symboliek een belangrijke rol.
Hoe kunnen we dit samenspel van praktische en symbolisch/religieuze betekenissen ontrafelen? Hoe zijn ontwikkelingen in de houding ten opzichte van de natuur te achterhalen via teksten, afbeeldingen en objecten? En hoe kunnen nieuwe (digitale) onderzoeksmethoden ons helpen om de vroegmoderne omgang met de natuur beter te begrijpen?
Ieder jaar organiseert het Utrecht Centre for Early Modern Studies een publieksdag over een onderwerp dat interessant is voor een breed publiek. Bezoekers krijgen een kijkje in de keuken van het onderzoek en worden uitgenodigd om na te denken over parallellen en verschillen met het heden.
De organisatie is dit jaar in handen van Arjan van Dalfsen, Richard Calis en Andrea van Leerdam, ondersteund door Anner Hasperhoven.
Publieksdag 2022
De vroegmoderne brief ontvouwd
In 2022 vond de publieksdag rondom het thema De vroegmoderne brief ontvouwd plaats op vrijdag 13 mei.
De brief was het belangrijkste sociale medium van de vroegmoderne tijd. Het maakte contact mogelijk tussen familieleden, geliefden, diplomaten, handelslieden, wetenschappers, kunstenaars en schrijvers, verspreid over heel Europa en daarbuiten. Naast persoonlijke ontboezemingen, werden er ook zakelijke afspraken, politieke en economische nieuwfeiten, wetenschappelijke ontdekkingen en artistieke ideeën uitgewisseld. De brief kon bovendien als literair medium dienen zoals in achttiende-eeuwse briefromans. Vanwege deze grote diversiteit en rijkdom is de brief veelvuldig als bron voor historisch onderzoek gebruikt. Los van de inhoud kan ook de materialiteit en het transport van de brief onderwerp van studie zijn. Wat voor papier en wat voor soort pen en inkt werden er gebruikt en hoe werd de brief gevouwen? Recent zijn er nieuwe digitale technieken ontwikkeld om de brief te transcriberen en zelfs om een ongeopende brief te lezen (zoals te zien in deze video).
Op de publieksdag kwam een aantal van deze thema’s aan de orde. Harald Hendrix ging in op Italiaanse briefmodellen, Feike Dietz besprak achttiende-eeuwse briefromans, Rebekah Ahrendt leerde ons hoe we vroegmoderne brieven kunnen vouwen, Floortje Tuinstra gaf een toelichting op een transcriptieproject rond de brieven van Margaretha Turnor en Rozanne Versendaal en Suzan van Dijk lieten samen met studenten de resultaten zien van een vertaalproject rond de brieven van Belle van Zuylen. Na afloop was er een gezellige afsluiting.
Lees hier het het verslag van een van onze gasten: Gea Schelhaas.
Publieksdag 2021
In 2021 vond de publieksdag online plaats op 27 februari: Creativiteit op bestelling? Patronage van kunst en wetenschap in de vroegmoderne tijd.
Patronage is een verschijnsel dat essentieel is voor de cultuur van de vroegmoderne tijd. Makers en denkers zoals schrijvers, musici, (beeldend) kunstenaars en wetenschappers werden vaak ondersteund door een mecenas. Maar wat betekende deze patroon-cliënt-verhouding voor de creatieve en intellectuele vrijheid van vroegmoderne makers? Konden ze hun eigen ideeën ontwikkelen, werden ze daarin juist gestimuleerd, of maakte hun afhankelijke positie het onmogelijk om origineel te zijn?