Wetenschap
Burgerwetenschap, diepgravend en geestverruimend
Goed nieuws voor iedereen die er weleens van droomt om een belangrijke ontdekking te doen, maar geen carrière heeft gemaakt als onderzoeker, uitvinder of ontdekkingsreiziger. ‘Het algemene publiek’ wordt steeds vaker ingeschakeld om te helpen bij wetenschappelijk onderzoek. Burgerwetenschappers kunnen bijdragen als proefpersoon, maar ook als schatgraver, sterrenkijker of AI-trainer. Drie projecten uitgelicht.
Elke bewoner van Heerlen ...
… werd begin dit jaar opgeroepen om mee te doen aan het archeologische project ‘Heel Heerlen Graaft!’. Met succes, tijdens de Open Monumentendag in september lag heel Heerlen open. Op 25 plekken in de stad werd gezocht naar resten van het Romeinse verleden, als onderdeel van het meerjarig onderzoeksproject Constructing the Limes. Het graven gebeurde in openbare grond én in de achtertuinen van twintig Heerlenaren. Precies één vierkante meter hebben zij ieder afgegraven en doorzocht, onder begeleiding van een archeoloog en studenten van de Saxion Archeologieopleiding. Bij de opgraving was zo’n beetje iedereen betrokken: de bewoners, de gemeente, het Thermenmuseum, het provinciale depot De Vondst, de regionale archeologievereniging, scholen.
Dan zijn er zomaar 150 mensen aan het werk aan jouw project, dat is echt geweldig!
, zegt projectleider Saskia Stevens. Eigenlijk worden er 25 kijkoperaties uitgevoerd op een ontzettend interessante plek. Heerlen lag op het kruispunt van twee belangrijke doorgaande wegen in het achterland van de grens van het Romeinse Rijk, de Nedergermaanse Limes. Er zit een schat aan informatie in de grond. Allemaal stukjes van het grote verhaal van de Romeinse geschiedenis. We hebben hier nog niet eerder zoveel ‘putjes’ tegelijk open gehad. Grote kans dat we nu meer te weten komen over de indeling van de stad, het soort gebouwen dat er stond en het eetpatroon van mensen. Dit is de eerste keer dat ik met zo’n grote groep samenwerk in een publieks opgraving, maar er gaan er zeker meer volgen. We zijn in gesprek met gemeentes in Nederland en België. Twee jaar geleden zei ik tijdens een interview met RTV Utrecht over het Limesproject al dat het de bedoeling is dat iedereen mee kan doen. En nu kan het echt!
Eind oktober won Saskia Stevens de Open Science Recognition Award van CHARM-EU voor het Constructing the Limes-project.
Alle stadsmensen ...
… van achttien jaar of ouder mét een smartphone kunnen meedoen aan een grootschalige studie naar de wisselwerking tussen leefomgeving en gezondheid. Hoe gezond iemand is hangt af van een combinatie van genetische factoren en het ‘exposoom’, het geheel aan externe omstandigheden. De kwaliteit van de lucht die iemand inademt speelt een rol, maar ook het aantal prettige sociale interacties of de lawaaierigheid van de omgeving. Om al die factoren in beeld te krijgen dragen zo’n duizend stedelingen dag en nacht een polsbandje dat de chemische stoffen opvangt waaraan ze worden blootgesteld. Twee sensoren monitoren de lucht die ze inademen, thuis en onderweg, terwijl een GPS-tracker bijhoudt waar ze zijn. Ten slotte houden de deelnemers in een activiteitendagboek bij hoe ze zich voelen, wat ze ondernemen en waar ze dat doen.
Al die data samen geven een goed beeld van de leefomstandigheden in de stad
, vertelt Martje Ebberink, communicatieadviseur van het project. We weten uit eerder onderzoek al dat een groene omgeving goed is voor de gezondheid. Maar hoe beïnvloeden alle factoren samen jouw gezondheid? Uiteindelijk levert dit een kaart op van Nederland die beleidsmakers, architecten en ingenieurs kan helpen om een gezonde stedelijke omgeving te ontwerpen.
De Exposoom Panelstudie is onderdeel van het Europese onderzoeksproject EXPANSE, dat in totaal tien jaar in beslag neemt. Behalve in Nederland worden ook in Spanje, Polen, Griekenland en Zwitserland omgevingsfactoren uitgebreid gemeten door stadsbewoners. Participanten moeten best veel voor ons doen,
voegt Martje toe. En het duurt jaren voor de resultaten er zijn. We gaan daarom bijeenkomsten voor hen organiseren om ervaringen uit te wisselen en in gesprek te gaan met de verschillende experts. Zo krijgen ze een kijkje in de keuken.
Lijkt het je leuk om deel te nemen aan deze studie of wil je er meer over weten? Kijk op exposoompanel.nl
Iedere wereldburger ...
… kan met de app ‘Black Hole Finder’ meespeuren naar nog onbekende gebeurtenissen in de ruimte, zoals nieuwe zwarte gaten. Een zwart gat is een gebied waaruit niets kan ontsnappen, zelfs licht niet. Zo’n gat ontstaat wanneer een zware ster ineenstort en het ‘groeit’ vaak door materie uit de omgeving op te nemen. Via telescopen die over de hele wereld staan opgesteld komen doorlopend beelden binnen. Computerprogramma’s maken uit die constante stroom een selectie van beelden waar mogelijk iets interessants op te zien is.
Wetenschappers bekijken die beelden vervolgens. Helaas blijkt de computer nog niet zo goed in het onderscheiden van een werkelijke gebeurtenis, zoals een botsing tussen twee neutronensterren en optisch bedrog. Precies daar kunnen burger wetenschappers bij helpen. Zij krijgen via de app de eerste selectie van mogelijk veelbelovende beelden te zien en beoordelen of er inderdaad een interessante gebeurtenis in beeld is. Als meerdere gebruikers de beelden als interessant aanmerken, worden ze aan de betrokken sterrenkundigen voorgelegd. De app geeft voorbeelden en legt uit wat daarop te zien is. Zo worden deelnemers klaargestoomd om mee te speuren en nieuwe ontdek kingen te doen. Voorkennis is niet nodig, iedereen die nieuwsgierig is en zin heeft zich te verdiepen in de ruimte kan meedoen aan dit onderzoek. Het mooie is dat iedere gebruiker van de app de wetenschap helpt door een goede selectie te maken en tegelijkertijd de bestaande selectie programma’s traint. Data van de deelnemers worden opnieuw gebruikt voor machine learning. Zo worden die systemen steeds beter in het waarderen van de beelden
, licht Stefan Vandoren toe. Hij is bij het project betrokken vanuit het Dutch Black Hole Consortium. Hoe meer gegevens, hoe beter dat gaat. Het succes hangt af van het aantal gebruikers. We hopen dan ook op veel deelnemers, wereldwijd.