Initiatieven omtrent slavernijverleden en kolonialisme

De rol van UU Geowetenschappen in de Nederlandse koloniale en postkoloniale orde

Het onderzoek beslaat grofweg de periode van 1879 tot ca. 1990, vanaf de eerste leerstoel in de geologie aan Universiteit Utrecht. De onderzoekers bestuderen de rol en verstrengeling van de faculteit Geowetenschappen met de (Nederlandse) koloniale orde en hoe deze vervlechting het onderzoek en onderwijs bepaalde of beïnvloedde. Daarnaast ligt de focus nadrukkelijk op de geschiedenis na 1945 en de processen van ‘dekolonisatie’ en het ‘postkoloniale’ tijdperk, waarbij gekeken wordt naar de doorwerkingen, discontinuïteiten en veranderingen van koloniale banden binnen en buiten de faculteit, disciplines en carrières van Utrechtse geowetenschappers.

In februari 2023 is het onderzoek van start gegaan, waarbij de onderzoekers begonnen zijn met het bezoeken en inventariseren van bruikbare archiefcollecties in Nederland. Daarnaast worden op dit moment de voorbereidingen getroffen voor het afnemen van interviews. Binnenkort zullen de onderzoekers contact opnemen met betrokkenen, te beginnen in Nederland. In een latere fase van het onderzoeksproject zullen ze ook interviews afnemen met betrokkenen uit de Caribische landen, Indonesië en Suriname.

Teamsamenstelling

• Promovendus Sophie Bijleveld
• Prof. dr. Tine Beneker (promotor)
• Dr. Michiel van Meeteren (co-promotor)
• Emeritus prof. dr. Leen Dorsman, vervult een adviserende rol

Het slavernijverleden is een belangrijk onderwerp binnen de faculteit Geesteswetenschappen. Er zijn diverse projecten binnen de departementen Geschiedenis en Kunstgeschiedenis, Talen, Literatuur & Communicatie, Media- en Cultuurwetenschappen, Filosofie & Religiewetenschap. Een greep daaruit:

• Indian and Japanese cotton manufacturing; inequality and the great divergence
• Cultural memory and legacies of empire; postcolonial Germany; the colonial home in Africa; Decolonization and 'development'
• Global cotton manufacturing; inequality
• Geschiedenis van de gekleurde elite van koloniaal Suriname
• Colonialism and missionary activity in Central-Africa
• The impact of international trade on development in Africa
• Environmental history of Central Asia; post-soviet history
• Diplomatic history of the postcolonial world; african national history, NGOs and European and Belgium diplomacy in a postcolonial context
• Conflict, violence and trauma; politics of trauma in the South African Truth and Reconciliation Commission
• Geschiedenis familie Kessler (betrokken bij oprichting Shell), focus op impact koloniale wereld
• Industrial development in sub-Saharan Africa from the late pre-colonial to the early post-colonial era
• Soldiering and militaries, anti-colonial struggles and their legacies, and the connections between gender and militarism
• Historical interactions between climate, law and economic development; credit markets and development in twentieth century India; expansion of cooperatives and its impact on development outcomes across colonial India
• Slave autobiographies; public history and the education of history, heritage, and citizenship
• Entangled histories of Europe, the Middle East and North Africa from the late eighteenth century until the 1950s; the genealogy of western armed interventionism in the Ottoman Levant in the long nineteenth century
• The history of human rights in Dutch foreign policy from a historical and comparative perspective; national and international political factors influencing humanitarian peace operations; historical injustices  (reparations, tribunals etc.)
• World War I and anticolonial activism; history of racialisation and belonging in Europe; global perceptions of France as a land of liberty
• De 'lange dekolonisatie' van Indonesië tussen de jaren '20 en '60 van de twintigste eeuw; Postkoloniaal Nederland; vroegmoderne geschiedenis van Zuidoost- en Zuid-Azië, in het bijzonder van steden, etnische identiteiten en slavernij; Visuele cultuur in niet-westerse geschiedenis
• Geschiedenis van burgerschap, soevereiniteit, slavernij, koloniale imperia en historisch rechtsherstel
• Liederen en geluid als instrumenten van zowel overheersing (het onderdrukken van ongewenste stemmen) als verzet (stemmen van protest) tijdens Nederlandse koloniale regimes
• Decolonization wars; Alliance-formation and the Colonial defence of Indonesia and Malaysia, 1945-1957
• Study cultural encounters (particularly in the Americas); spatial thinking (descriptive cartography and geography); categories of beings & things (in, e.g., cabinets of curiosities); environmental thought; and what the category of ‘monster’ and practices of monster-making can tell us about humanity
• Global history of the Dutch seventeenth century and the global connections that shaped it
• Hoe slavernij voorkomt als realiteit en vooral als metafoor in Nederlandse en Vlaamse literatuur van de late 18de tot de vroege 20ste eeuw.
• Binnen VICI project over burgerschap discourse in de vroege middeleeuwen is er aandacht voor burgerschap versus slavernij. Daarbij is er aandacht voor houding t.o.v. slavernij in het (vroege) Christendom
• Belle van Zuylen en hoe het deels door slavernij verkregen familiefortuin haar schrijversbestaan mogelijk maakte. 
• Toe-eigening antislavernijretoriek door vrouwenbewegingen in West-Europa. Samenwerking met Atria-instituut Amsterdam
• Onderzoek naar representatie van slavernij in onderwijskundige bordspellen
• Nakomelingen van contractarbeiders (na afschaffing slavernij) en hun cultuur
• Curatie van twee tentoonstellingen (Museum of Equality and Difference) Centraal Museum Utrecht en Amsterdam Museum waarin o.a. aandacht is voor Nicolaas Beets en rol zwarte vrouwen in afschaffing slavernij; de panelen van de Gouden Koets
• Parallellen interneringen tot slaaf gemaakten in koloniën, Joodse mensen en minderheden gedurende WOII en post-1945 interneringen van vluchtelingen. Nadruk op media technologie. Samenwerking met LSE. Daarnaast: onderzoek naar slavenregisters als vorm van pre-moderne dataficatie en automatisering
• Afrikaanse intellectuelen en houding t.o.v. het Christendom; zijdelings raakt dit aan slavernij(verleden)
• Kolonialisme en zendelingen: raakt aan omgang van zendelingen met slavernij
• Aandacht voor koloniale verleden van Janskerkhof 13

Een werkgroep van staf en studenten van History and Philosophy of Science (Freudenthal Instituut) onder leiding van Robert-Jan Wille heeft een eerste inventarisatie gemaakt van het koloniale verleden van de Bètafaculteit sinds 1815, inclusief de Botanische Tuinen. Dat gaat zowel om onderzoek als onderwijs. De werkgroep heeft zich gericht op alle koloniale connecties, niet alleen slavernij. De inventarisatie is door de werkgroep besproken met het faculteitsbestuur. Op basis van de inventarisatie en de publicatie van Henk van Rinsum over de ‘koloniale geschiedenis van de UU’ die verwacht wordt, zal het faculteitsbestuur besluiten over het vervolg.

• Het rapport is besproken in de faculteitsraad (FR).
• Het DGK-bestuur heeft het Veterinair Historisch Genootschap (onder leiding van emeritus hoogleraar Peter Koolmees) gevraagd een verkenning uit te voeren naar personen, locaties en expedities van de faculteit zodat ze in kaart kunnen brengen waar ze het bij DGK over hebben. Het Genootschap beschikt namelijk over een goed archief dat zij hiervoor kunnen gebruiken. De resultaten van deze verkenning zijn inmiddels aangeleverd bij het UU-bestuur, waar ook de informatie vanuit andere faculteiten samenkomt. Op basis van vervolggesprekken bepalen we als faculteit Diergeneeskunde onze volgende stappen rond de aanpak van het onderzoek.

• In de faculteitsraad (FR) is een notitie besproken met een concreet voorstel om aandacht te besteden aan het onderwerp binnen FSW.
• Deze notitie is eerder al aan DUB gestuurd.
• Uit de notitie: “Het faculteitsbestuur (FB) wil dit rapport de aandacht geven die het verdient, en de aanbevelingen voor zover mogelijk volgen. Complicerend daarbij is dat de faculteit zelf pas sinds 1963 bestaat, en als zodanig dus niet betrokken was bij het ontstaan van kolonialisme en slavernij. Dat gezegd hebbende, hebben wetenschappers vanuit FSW wel onderzoek gedaan in en met de voormalige Nederlandse koloniën. Het onderwerp an sich is daarmee ook voor onze faculteit zeker van belang.”

Het concrete voorstel is om een middag/avond te organiseren waarop voormalig bestuurssecretaris Henk van Rinsum het rapport in een breder kader plaatst en om daarna met elkaar in gesprek te gaan.