Gerardo Soto y Koelemeijer
Het vertellen van verhalen in de wiskundeles
Gerardo Soto y Koelemeijer van het Stedelijk Gymnasium Leiden werkt sinds september 2017 aan zijn onderzoek “Verhalen vertellen in de wiskundeles.” Twee onderzoeksvragen staan in deze studie centraal ‘Wat zijn kenmerken van betekenisvol en motiverend verhalend wiskundeonderwijs (ontwerpcriteria)’ en ‘Hoe kunnen docenten hun reguliere wiskundeonderwijs ombouwen tot verhalend wiskundeonderwijs (ontwerpheuristieken).’
Begeleiders: Fred Janssen en Peter Kop
Samenvatting onderzoeksplan
Het vertellen van verhalen is een belangrijke vorm van communiceren en is, net als getalbegrip, aangeboren (Wynn, 1992). Iedereen vertelt verhalen en is opgegroeid met verhalen, onze hersenen zijn zo gemaakt dat we verhalen begrijpen. Ons brein organiseert informatie beter als het wordt aangeboden in een verhaal (Egan, 2005). Door middel van verhalen geven we betekenis aan de wereld om ons heen en leren we de wereld begrijpen. Het vertellen van verhalen is ook de oudste vorm van lesgeven. Verhalen stimuleren emoties, waardoor kinderen niet alleen affectief betrokken raken, maar ook cognitief (Egan, 1986). Menselijke cognitie is verhaal-georiënteerd (Gadanidis en Hoogland, 2003).
Bruner (1986) schreef over twee denkwijzen die mensen gebruiken bij het interpreteren en begrijpen van de wereld en hun ervaringen: de paradigmatische wijze mode en de narratieve wijze. ‘The paradigmatic mode is the mode of science and is concerned with logically categorizing the world. The other mode, the narrative mode, is concerned with the meaning that is ascribed to experiences through stories.’ Beide denkwijzen werken met verschillende principes en hebben eigen criteria voor een goede structuur. Belangrijk is dat het vertellen van verhalen dus ook kan bijdragen aan het geven van betekenis aan de stof.
Door middel van het vertellen van verhalen kan gepoogd worden wiskunde betekenisvoller te maken en het meer als cultureel verschijnsel te beschouwen. Dit sluit aan bij Freudenthals visie van wiskunde als human activity (zie ook Hersh, 1997). Het vormgeven van wiskunde als human activity is niet vanzelfsprekend (KNAW, 2009). Toch wordt wiskunde, net als literatuur, al eeuwen bedreven. Door structureel verhalen te vertellen in de wiskundeles kan antwoord gegeven worden op vragen als: ‘Waarom moeten leerlingen wiskunde leren?’, ‘Wat zijn de raakvlakken met andere vakken’, ‘Wat zijn de toepassingen van wiskunde?’, maar ook op vragen als: ‘Bestaan er wiskundige helden?’ Er wordt ingegaan op de geschiedenis en filosofie van de wiskunde. Achtergronden van bepaalde begrippen kunnen worden behandeld en leerlingen kan worden verteld dat sommige wiskundige begrippen pas in de loop der eeuwen werden begrepen.
De vraag die dan gesteld kan worden is aan welke kenmerken de verhalen over wiskunde moeten voldoen om betekenisvol en motiverend te zijn voor leerlingen. Hiervoor kunnen aanknopingspunten worden gevonden uit de narratologie (wetenschap van het vertellen van verhalen). Met behulp van begrippen uit de literatuurwetenschap kan het wiskundeboek, of de wiskundeles worden geanalyseerd en worden omgebouwd in een meer verhalende vorm.
De beoogde ontwerpcriteria en ontwerpheuristieken voor verhalend wiskundeonderwijs worden middels ontwerponderzoek ontwikkeld en beproefd. De eerste fase van het onderzoek betreft een literatuurstudie gericht op het formuleren van ontwerpcriteria voor betekenisvol, motiverend wiskundeonderwijs door middel van verhalen. Daartoe worden kenmerkend van verhalen vanuit de narratologie bestudeerd. Tevens wordt een overzicht ontwikkeld over kenmerken en effect van bestaande benaderingen van verhalend wiskundeonderwijs. Op basis van deze literatuurstudie zullen ontwerpcriteria worden geformuleerd voor betekenisvol en motiverend verhalend wiskundeonderwijs. Vervolgens zal op basis van deze criteria wiskundeonderwijs worden ontwikkeld, uitgevoerd en beproefd voor twee domeinen binnen de wiskunde.
Het eerste artikel werd half oktober geaccepteerd in Eurasia, Journal of Mathematics, Science and Technology Education en zal in 2018 verschijnen in een Special Issue.
Shaping Mathematics into Stories by means of Propp’s Narratemes
G. Soto y Koelemeijer, F. J. J. M. Janssen, P. M. G. M. Kop
EURASIA J. Math., Sci Tech. Ed 2018;14(2):657–669
DOI: https://doi.org/10.12973/ejmste/80629
http://www.ejmste.com/Author-G.-Soto%20y%20Koelemeijer/73248