Martinus J.G. Veltman

Nobelprijs voor de Natuurkunde (1999)

De 'zwakke kracht' in de natuur

Martinus J.G. Veltman begon met Wis- en Natuurkunde aan de Universiteit Utrecht in 1948, geen gunstig tijdstip. De oorlog had van het Nederlandse wetenschappelijke leven weinig heel gelaten. Veltman promoveerde in de theoretische natuurkunde in 1963 bij Van Hove en werd in 1966 benoemd als hoogleraar.

Grote internationale reputatie

Veltman werkte verschillende jaren bij Cern in Genève. In die tijd schreef hij het algebraïsch computerprogramma `Schoonschip', dat de basis zou vormen voor vele van de algebraïsche programma's die onderzoekers nu wereldwijd gebruiken. Bij zijn terugkeer naar Utrecht had Veltman al een grote internationale reputatie. Veltman was niet alleen een baanbrekend onderzoeker maar toonde zich ook een groot innovator en stimulator van het onderwijs. Zo speelde hij een leidende rol bij de hervorming van het onderwijsprogramma natuurkunde in Utrecht.

Zwakke kracht

Kort voordat Veltman naar Utrecht kwam, was hij gefascineerd geraakt door de mogelijke veldentheoretische beschrijving van de zogenaamde zwakke kracht in de natuur. Deze kracht is verantwoordelijk voor het verschijnsel van beta-radioaktiviteit. Dit was een moeilijk onderwerp en afgezien van enkele voornamelijk Russische onderzoekers waren er in het begin weinigen die zich hieraan durfden wagen. Dat veranderde al enigszins tegen het eind van de jaren zestig. De doorbraak kwam in het begin van de jaren zeventig, na het proefschrift van zijn promovendus Gerard 't Hooft en de baanbrekende artikelen die Veltman en 't Hooft samen publiceerden. In een zeer korte tijd werd het belang van het Utrechtse werk wereldwijd erkend.

Nobelprijs

In 1981 verliet Veltman de Universiteit Utrecht en ging naar Michigan. Hoewel er vanuit het Instituut voor Theoretische Fysica druk op hem werd uitgeoefend om te blijven, was de aantrekkingskracht vanuit de Verenigde Staten sterk en de toenmalige faculteit was niet bij machte om Veltman voor Utrecht te behouden. De rol van Veltman werd nadrukkelijk onderkend toen hij in 1999 de Nobelprijs voor de Natuurkunde kreeg met 't Hooft. Veltman en 't Hooft namen samen deel aan de feestelijkheden die ter ere van hen georganiseerd werden op de Universiteit Utrecht.

Natuurkundige Martinus (Tini) Veltman is op maandag 4 januari 2021 op 89-jarige leeftijd overleden.